CCF20081016032

wychwytywać takie próby, a w żadnym razie nie czynić zabiegów polni dzających do udzielania odpowiedzi na siłę, np. przez podsuwania golu wych odpowiedzi, przez manifestowanie szerokiej wiedzy i potępianie jc| braku. Nieznajomość faktów lub nieposiadanie opinii w pewnych sylii acjach z punktu widzenia wartości materiału, może być równie ważne, jnł i jej posiadanie.

2.    Następnym źródłem uzyskiwania prawdy niepełnej lub danych fałszywych jest kwestionariusz. Może nie obejmować wszystkich ważnych zagadnień, a więc być niewyczerpujący. Może posługiwać się niestosow nym językiem, tzn. niejasnymi lub niezrozumiałymi pojęciami, określeniu mi, nie używanymi w danej zbiorowości lub przez tę zbiorowość inaczri rozumianymi. Może wreszcie być niedostatecznie skategoryzowani a przez pozostawienie zbyt wielkiej swobody ankieterom może być powo dem dowolnych i różnych interpretacji tego samego zagadnienia.

Jeśli więc pragniemy zbudować poprawny kwestionariusz, musimy objąć nim wszystkie zagadnienia postawione w celach i hipotezach badaw czych. Musimy język kwestionariusza dostosować do języka używanej!" w danej zbiorowości. Jeśli badania prowadzi kilka osób, ważnym zagaił nieniem staje się jednorodność uzyskiwanych danych oraz możliwo^ kontroli i porównywalności danych, tzn. uzyskiwanie takich samych informacji przy użyciu takiej samej techniki przez różnych badac/y Celowi temu najlepiej służy maksymalne skategoryzowanie zagadnicH, które chcemy zbadać. Kategoryzacja oznacza zbudowanie ścisłych pyliul których nie można zmieniać, oraz ustalenie kolejności ich zadawaniu Mamy wówczas gwarancję, że przy zachowaniu podstawowych warunków rzetelności rejestrowania danych oraz ich poprawnego rozumienia uzysku my jednorodne odpowiedzi we wszystkich wypadkach.

3.    Wreszcie ważnym, aczkolwiek nie ostatnim jeszcze, źródłem u/y skiwania fałszywych danych jest sam prowadzący badania. Waga tego problemu wzrasta w miarę zwiększania się ilości osób prowadzącyth badania. Przy organizowaniu ekipy badawczej należy pamiętać, że suit* ankieter jest także swoistym narzędziem badawczym. Należy zatem pod porządkować jego indywidualne cechy wymaganiom reguł badania. Clio dzi tu głównie o jednoznaczne pojmowanie poszczególnych pytań, a tak >* o przywiązanie jednakowej uwagi do wszystkich problemów. Aby h osiągnąć, należy przeprowadzić szczegółowy instruktaż z ankieterami om wyposażyć ich w wywiad standaryzowany, bo przy wywiadzie otwartym

ly nie uda się wyeliminować cech indywidualnych. Należy też pouczyć "il iderów o zasadach prowadzenia wywiadu, a szczególnie o tym, że itMwnym obiektem zainteresowania będzie sam problem badawczy i nic i > .i |ym, a więc ani respondent, ani ankieter, ani inne sprawy uboczne.

¹1 i dmiotem wywiadu jest uzyskiwanie informacji, toteż dyskusje, wy-"ii.urn informacji, prezentowanie przez ankietera własnej wiedzy lub opinii

i    niewskazane; warunkiem przeprowadzenia dobrego wywiadu jest za-i,mię, szczerość i przychylność badanego, wskazane są wszelkie środki,

...... mogą zapewnić te warunki. Takt, uprzejmość, dyskrecja to m.in.

mleczne środki do stworzenia odpowiedniej atmosfery wywiadu. Wska-nii.i (e mają ogromne znaczenie szczególnie przy prowadzeniu wywia-i i\v środowiskowych, których materia często jest drażliwa i koniecznie .maga zaufania i szczerości. Wskazane więc są zabiegi zapewniające •ilanemu pełną dyskrecję, chęć ulżenia w kłopotach, przekonanie o na-il nwym charakterze badań i podnoszenie wagi problemów.

' ‘ ’ (Jlówne typy wywiadów w badaniach pedagogicznych

Wiele spośród powyższych wskazówek wyda się jaśniejszymi na tle

.....wienia poszczególnych typów wywiadu. W zasadzie w pełni omówio-

" /usiały wywiady skategoryzowany i nieskategoryzowany. Różnią się u. ml siebie, jak wynika z powyższych uwag, zasadami konstrukcyjnymi, '"pień usystematyzowania pytań i ich ujednolicenie to główne różnice ¹ m aukcyjne. Narzucają one określony sposób prowadzenia wywiadu, dni daje możliwość swobody w formułowaniu pytań oraz zmieniania

ii    Kolejności, a nawet pogłębiania zagadnień przez stawianie pytań | lulkowych. Drugi ściśle ogranicza kolejność i brzmienie stawianych

i .ni W badaniach środowiskowych pierwszy sposób daje większe ko-■ i Wywiad skategoryzowany zapewnia większą ścisłość i porówny-diiuśc danych.

■V względu na sposób prowadzenia wywiadu wyróżniamy wywiad

........ ukryty i jawny nieformalny. Wywiadem jawnym nazywamy

mowę, w której badany poinformowany jest prawdziwie o celach,

¹ u.iklerze i przedmiocie wywiadu. Wywiad ten musi być skategoryzo-H i % leśli przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe bądź jeśli rola i 1.1 /,na badanego w danej zbiorowości określa ściśle jego opinie lub dii wy, które niekiedy mogą być różne od osobistych, celowe jest • ijnowadzenie wywiadu ukrytego, w którym badany nie jest poinfor-iiny o roli ankietera, o celach i przedmiocie rozmowy. W trakcie

85