ZT113 (2)

224 CZĘŚĆ 3. ZARZĄDZANIE TURYSTYKĄ A ŚRODOWISKO

Powyższa lista w żadnym razie nie jest wyczerpująca, a wymienione problemy niekoniecznie dotyczą w pełnym wymiarze wszystkich obszarów docelowych turystyki wiejskiej. Na przykład w wypadku najpopularniejszych rejonów podstawową kwestią może być zbytnie uzależnienie od turystyki i wynikająca stąd potrzeba silniejszego zróżnicowania gospodarki zapewniającego większą stabilność ekonomiczną. Problemy te, niezależnie od ich specyfiki, próbuje się rozwiązywać na wiele różnych sposobów.

Rozwiązania stosowane w turystyce wiejskiej

Jak już zaznaczyliśmy, zarządzanie obszarami wiejskimi pod kątem turystyki powinno być podporządkowane zasadzie zrównoważenia. Oznacza to, że turystyką wiejską należy sterować tak, aby przyczyniała się do długofalowego rozwoju danego obszaru czy regionu bez zakłócania jego równowagi środowiskowej. Pytanie, czy i w jakim zakresie jest to możliwe, pozostaje przedmiotem gorącej debaty, której omówienie wykracza poza ramy niniejszego rozdziału (zob. rozdział 18). Tym niemniej gdzieś od połowy lat 90. minionego wieku koncepcję zrównoważonego rozwoju uznaje się niemal powszechnie za wskazane i politycznie właściwe podejście do rozwoju turystyki, w tym także turystyki wiejskiej (Countryside Commission, 1995; Tribe i inni, 2000, s. 22-36).

Jeśli chodzi o zarządzanie obszarami wiejskimi, to można wyróżnić trzy podstawowe spojrzenia na realizację tego wymogu w praktyce: (1) zarządzanie środowiskiem turystyki wiejskiej, (2) zarządzanie biznesem turystycznym, (3) zarządzanie turystyką w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich.

Zarządzanie środowiskiem turystyki wiejskiej

Wziąwszy pod uwagę trudności związane z praktycznym zastosowaniem koncepcji zrównoważonego rozwoju turystyki wiejskiej, nie ma się co dziwić, że plany i programy zarządzania obszarami wiejskimi jako zasobem turystycznym koncentrują się na relacjach między turystyką a stanowiącym jej podłoże środowiskiem materialnym i społecznym. Mówiąc prościej, za podstawowy cel przyjmuje się przeważnie ograniczanie ujemnych skutków rozwoju turystyki przez odpowiednie gospodarowanie zasobami. Innymi słowy, zrównoważony rozwój turystyki utożsamia się ze zrównoważoną eksploatacją zasobów. W efekcie większość miejsca w literaturze przedmiotu poświęca się metodom zarządzania terenem lub ruchem turystycznym przyjmującym np. postać tzw. systemów zarządzania środowiskowego (Tribe i inni, 2000; Broadhurst, 2001). W praktyce natomiast uwaga decydentów skupia się na niewielkich lokalnych projektach służących rozwojowi turystyki lub poprawie warunków środowiskowych. Tak więc w podejściu tym, jakkolwiek słusznym z ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia, o turystyce wiejskiej myśli się niemal w całkowitym „oderwaniu od innych czynników składających się na społeczną, środowiskową i ekonomiczną tkankę obszarów wiejskich” (Butler, Hall, 1998, s. 254).

Zarządzanie biznesem turystycznym

O specyficznych problemach stojących przed przedsiębiorstwami działającymi w sferze turystyki wiejskiej mówi się już od dawna (Wilson i inni, 2001). Przez pewien czas preferowaną metodą wspierania i ukierunkowywania rozwoju lokalnych przedsiębiorstw turystycznych, w tym przezwyciężania trudności związanych z wchodzeniem na silnie konkurencyjny rynek, było partnerstwo publiczno-pry-watne. Ostatnimi laty jednak coraz więcej mówi się o roli, jaką w podnoszeniu konkurencyjności regionu i tworzeniu bardziej sprzyjających warunków ekonomicznych dla wiejskiego biznesu turystycznego mogą odegrać sieci albo klastry. Klaster to geograficzne skupisko przedsiębiorstw lub branż powiązanych ze sobą przez produkty, rynki lub podmioty (np. dostawców), z którymi współpracują (Porter, 1998). Wśród korzyści związanych z istnieniem klastrów należy wymienić wzrost konkurencyjności, ekonomię skali oraz koncentrację na współpracy i innowacjach. Sieci takie znacznie ułatwiają działanie przedsiębiorstwom turystycznym na obszarach wiejskich. Dobrym tego przykładem są szlaki winnic (Hall, 2001), ale nie brak też innych dowodów na użyteczność sieci w stymulowaniu procesów regionalnego rozwoju gospodarczego opartych na turystyce (Meyer-Cech, 2001).

Zarządzanie turystyką w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich

Turystykę powszechnie uważa się za skuteczną receptę na problemy społeczno--ekonomiczne nękające obszary wiejskie. Dlatego na szczeblu zarówno regionalnym, jak i krajowym dużą wagę przywiązuje się do polityki wspierania rozwoju turystyki wiejskiej. Na przykład w Unii Europejskiej przedsięwzięcia nastawione na rozwój turystyki wiejskiej mogą liczyć na dofinansowanie z funduszy strukturalnych, wśród których główną rolę odgrywa program LEADER (Roberts, Hall, 2001). Za wzór pod tym względem uchodzi Finlandia (Nylander, 2001). W USA ok. 30 stanów realizuje obecnie politykę turystyczną, w której szczególny nacisk kładzie się na potrzeby obszarów wiejskich (Luloff i inni, 1994). Jednak, jak zauważają Getz i Page (1997), państwa mające osobną politykę w odniesieniu do turystyki wiejskiej należą raczej do wyjątków.