CCF20081206024

„Ja istniejący” a „ja idealny”

Obra/, samego siebie i samoocena w okresie adolcscencji

Zagrożenia

Sfi

-    wygląd zewnętrzny;

-    osobowość; cechy ważne społecznie;

-    osobowość; poczucie szczęścia:

-    kontakty z nauczycielami:

-    umiejętność pracy;

-    stosunek do przedmiotów nauczania.

Źródłem samooceny jednostki są w znacznym stopniu inni ludzie. Wyodrębnia się następujące drogi tworzenia się samooceny w kontaktach z innymi:

-    otrzymanie informacji od innych;

-    porównywanie się z innymi;

-    odgrywanie ról.

Porównywanie się z innymi ma szczególne znaczenie wówczas, gdy jednostka porównuje się z osobami, które są przez nią traktowane jako wzory czy modele. Odgrywanie ról społecznych daje jednostce szanse weryfikacji oceny własnych możliwości w zakresie jakiegoś postępowania.

Nieraz rozważano, jak dalece obraz samego siebie jest zgodny z tym. jak widzą daną osobę inni ludzie. Informacje otrzymywane od innych ludzi prawdopodobnie powstrzymują przed przesunięciem obrazu samego siebie zbyt daleko od obrazu istniejącego społecznie.

Uważa się, że człowiek prezentuje inną nieco poprawianą i wyidealizowaną wersję samego siebie, co może spowodować, że sam zacznie w nią wierzyć. Niekiedy samoocena ma zawarty w sobie element myślenia przyszłościowego. Zdarza się więc rozróżnienie w samoocenie stanu obecnego oraz obrazu „ja idealnego", który czasem może się ucieleśnić w modelu - innym człowieku. Niektórzy mają tendencję do częstego porównywania samooceny „ja istniejącego” z zamierzonym „ja idealnym".

Problemy obrazu samego siebie i samooceny są szczególnie istotne w okresie adolcscencji. Jako reakcja na zmiany fizyczne zachodzące w tym okresie czasem pojawiają się jakby zdumienie swoim ciałem i brak akceptacji dla fizycznych aspektów własnej osoby. W tym też czasie pojawiają się tendencje do rozpatrywania wszystkiego wyłącznie z własnego punktu widzenia, czyli tzw. młodzieńczy egocentryzm. Ma on w tym okresie życia młodzieży dwa szczególnie ważne wyznaczniki.

Po pierwsze, w tym czasie młodzi ludzie bardzo chętnie i często patrzą w lustro, i to zarówno w sensie dosłownym, jak i w metaforycznym, gdzie lustrem są inni i ich reakcje. Charakterystyczne dla tego wieku jest znaczne przewrażliwienie na punkcie tych reakcji. Jest ono niekiedy maskowane pozorami cynizmu czy obojętnością. W tym okresie życia liczni młodzi ludzie są przeświadczeni, że inni zwracają na nich ustawicznie uwagę, ciągle ich obserwują i słuchają tego. co mówią. Oczywiście są oni przeświadczeni, że to baczne obserwowanie jest przez dorosłych podejmowane z intencją krytykowania ich lub wyśmiewania. Zdarzają się rodzice, którzy to obserwowanie, czy rzekome obserwowanie młodych przez innych starają się wykorzystać dla swoiście pojmowanego wychowania. Przekazują wtedy młodym wizję zagrożeń, jakie ich czekają, jeśli nie będą się liczyć z wymaganiami formułowanymi przez otoczenie. Nic więc dziwnego, że w późniejszym okresie życia wielu młodych ludzi z prawdziwą ulgą odkrywa, że inni wcale się tak bardzo nimi nie interesują.

Unikalność

Sposoby wyrobieniu sobie bardziej adekwatnego obrazu własnej osoby

Zadania rozwojowe związane z okresem adolcscencji

Po drugie, w tym właśnie okresie życia charakterystyczne dla młodego człowieka jest przeświadczenie, że wszystko to. co go spotyka - lęki. kłopoty, napięcia ale też przeżycia pozytywne - jest czymś zupełnie unikalnym, tylko jego dotyczącym. Trudno jej czyjemu zaakceptować myśl. że w gronie rówieśników podobne doznania są udziałem wielu i tamci, to samo przeżywający, też odgrodzeni są od świata poczuciem własnej niepowtarzalności.

W stosunku do obu wymienionych wyżej spraw nasuwa się oczywiście wniosek, że zarówno zagrożenie jak i unikalność sci wyrazem biednego rozpoznania lego, co się dzieje w bliskim otoczeniu. W interesie młodego człowieka jest wyrobienie sobie możliwie wcześnie bardziej adekwatnego obrazu. Można to uczynić przez bardziej otwarte komunikowanie się z rówieśnikami. Praktyka życiowa a także i badania pokazują, że nie jest to łatwe. Wspomniana wyżej unikalność czasem przybiera formę pewnej wyższości i młody człowiek chętnie myśli: „moje problemy są niepokojące, ale też są poważne i głębokie - inni tego nie rozumieją, bo ich interesują tylko głupstwa". Jeśli w otoczeniu młodego człowieka jest ktoś dorosły, kogo darzy on zaufaniem, to oczywiście rozmowa z nim może pomóc wyrobić sobie adekwatny obraz rzeczywistości i oczekiwań, jakie otoczenie ma naprawdę. Na te tematy nie jest jednak łatwo rozmawiać z rodzicami.

Kilkuletni okres adolescencji to czas, w którym miody człowiek musi się przygotować do życia, które go czeka w przyszłości, po adolescencji i po szkole.

Amerykański pedagog Havighurst tak formułuje zadania związane z tym okresem rozwoju:

1.    Osiągnąć nowe i bardziej dojrzałe formy współżycia z rówieśnikami obu płci.

2.    Umiejętnie odgrywać w swym środowisku „męską" lub „kobiecą" rolę społeczną.

3.    Akceptować swój wygląd fizyczny oraz wykonywać czynności i ruchy właściwe dla swojej budowy ciała.

4.    Osiągnąć niezależność emocjonalną od rodziców i innych osób dorosłych.

5.    Osiągnąć niezależność ekonomiczną.

6.    Wybrać zawód i przygotować się do niego.

7.    Przygotować się do małżeństwa i życia rodzinnego.

8.    Rozwinąć sprawności intelektualne i przyswoić sobie pojęcia niezbędne w życiu obywatelskim (publicznym).

9.    Świadomie dążyć do postawy i zachowania się społecznie pożądanego.

10. Przyjąć pewien system wartości i norm etycznych i kierować się ni mi w swoim postępowaniu.¹³

Objawem rozpoczynania się zainteresowań tymi problemami jest prawdopodobnie koncentracja uwagi młodego człowieka na trzech pytaniach dotyczących jego tożsamości. Te pytania brzmią następująco: kim ieslem. doki/d zmierzam, gdzie przynależę•

I lnvł|łhiM Ml U I , lliiiiuiil l)nvli>iniicnl unii lulncalinn. Lnnjjinun, Ncu York |‘>5.ł