CCF20081206044

Sytuacja

„wygłupiania sic”

Sposoby wygłupiania się

Nauczyciel „twardy” a nauczyciel „miękki”

Błędy popełniane przez natiezycicli w trakcie pierwszego spotkania

Reakcja nauczycieli na stres wywołany pierwszym spotkaniem

..Wygłup” ma wiele znaczeń - rozładowanie monotonii, stworzenie sytuacji, w której można się pośmiać, ucieczka od rutyny klasowego życia. Jest także forma partyzanckiego oporu przeciw władzy nauczyciela. Przy tym wszystkim jednak „wygłup” ma za zadanie określenie, „gdzie się jest” i „na jakim stoi się gruncie". „Wygłup” przy pierwszym spotkaniu może dać parę rezultatów dla wygłupiającego się:

-    wszyscy dowiadują się, jak nauczyciel reaguje w sytuacji presji;

-    zwiększa się reputacja wygłupiającego się (zwłaszcza jeśli „wygłup” zaskoczył nauczyciela i ten nic umiał sobie z nim dać rady);

-    „wygłup” może wpłynąć mobilizująco na klasę i skłonić ją do podjęcia wspólnego działania „wywrotowego" przeciw nauczycielowi. Metody „wygłupów" są bardzo różne - reguły rządzące nimi są zasadniczo takie same jak reguły wojny partyzanckiej - rozpoznać slulte punkty przeciwnika i zadać ma ir nie cios przy .najmniejszym angażowania własnych środków. Często metody „wygłupów" to głośne śmianie się. rzucanie papierów i innych przedmiotów, pisanie na ławkach, szturchanie lub kopanie osoby siedzącej przed sobą, pisanie głupich rzeczy na książkach itp. Szczególną rolę mają akcje, co do których nauczycielowi trudno rozpoznać sprawców: gwizd, wydawanie dźwięków z zamkniętymi ustami, rzucanie czegoś, gdy nauczyciel jest odwrócony itp. Uczniowie starają się więc wywrzeć nacisk na nauczyciela, by zobaczyć, jak daleko można się posunąć. W tym celu gada się, wychodzi z ławek i wyłamuje się z wszystkich norm. jakie mają rządzić klasą. Nie jest to jednorazowy frontalny atak, ale raczej powolne drążenie i podważanie ustalonych zasad. Jest to droga do odkrywania, jakie typu relacje można sobie ustalić z danym nauczycielem. W uczniowskim widzeniu świata główna różnica istnieje między nauczycielem „twardym" a „miękkim”. Warto podkreślić, że to nauczyciel „twardy" budzi więcej sympatii i szacunku. „Miękki” jest raczej do tego, żeby wykorzystać jego miękkość „rozrabianiem". Ta opinia pokrywa się z rezultatami badań, które zdają się wskazywać, że uczniowie wolą nauczyciela surowego. Bo surowość daje „strukturę", w obrębie której wiadomo, czego się trzymać i jakich zachowań można się spodziewać od nauczyciela. Każdy rodzaj konsekwentnego zachowania ze strony nauczyciela jest hardziej ceniony niż zachowanie niekonsekwentne.

Badacze doszli do wniosku, że istnieją trzy typy błędów popełnianych przez nauczycieli w trakcie pierwszego spotkania:

-    niektórzy nauczyciele specjalnie starają się unikać podawania uczniom ścisłych ram, w obrębie których mogą się poruszać i poza które nie powinni występować. Zwykle czynią to w przekonaniu, że wystarczy ustalenie przyjaznych osobistych stosunków z uczniami, które skłaniają ich do samokontroli:

-    inni nauczyciele starają się określić uczniom ramy tego, co dozwolone, a co zakazane, ale trudno jest im uczynić to czytelnie i jednoznacznie;

-    jeszcze inni umieją określić wymagania, ale nie wiedzą yż/A’ zapewnić ich respektowanie.

Gerald Grace¹'¹ w relacji z badań nad brytyjskimi nauczycielami szkól miejskich zwraca uwagę, że reakcje nauczycieli na stres, inki jest wywołany przez pierwsze spotkanie z uczniami, mogą iść w różnych kierunkach.

(irsicc (i.. Hunhm Itlcnfaęy mul ('niiimł. Knuilcil^c. London IM7X.

Niektórzy nauczyciele czuli się zmuszeni do wprowadzenia siły, na której starali się oprzeć porządek w klasie I własny autorytet

Sposoby reagowania nauczycieli

Inni potraktowali takie pierwsze spotkanie przede wszystkim jako „wyzwanie": ciekawe, wymagające zachowanie trudnego, ale twórczego, szybkiej refleksji i pewnych zdolności aktorskich. Jednym słowem, widzieli syinucjy te kategoriach bodźcu, który wymaga od nich reakcji charakteryzującej się tempem, wdziękiem i stylem.

Trzecia grupa nauczycieli - zdaniem badaczy największa - starała się przejść bezawaryjnie przez fazę pierwszego spotkania po to, by potem możliwie szybko starać się wyrobić sobie z uczniami kontakty „ludzkie" czy przyjacielskie. Nauczyciele ci uważali, że bycie akceptowanym przez uczniów ma główne znaczenie dla skuteczności pracy pedagogicznej. Starali się dać z siebie sporo, by ta akceptacja była możliwa.

Wskazówki

udzielane debiutującym nauczycielom

Niekiedy pierwsze spotkanie poleczone jest ze startem zawodowym. Taka sytuacja cechuje się swoistymi problemami. W Wielkiej Brytanii, na przykład, człowiek startujący w zawodzie otrzymuje zestaw zaleceń dotyczących tego, czego wystrzegać się w pracy. Sprowadzają się one praktycznie do trzech wskazań:

-    nie należy robić niczego, co jest odchyleniem od istniejących norm:

-    nie należy zbyt serio traktować abstrakcyjnych poglądów pedagogicznych:

-    na własne pomysły będzie czas i miejsce później, gdy młody nauczyciel wdroży się do „normalnego" prowadzenia lekcji.

Zalecenie, wymieniane tu jako pierwsze, często w umyśle adepta-kan-dydata nic jest spójne z zaleceniem drugim. O istniejących normach ma on pojęcie nie na podstawie normalnego życia szkolnego, ale na podstawie teorii, ideałów i abstrakcji nabytych w trakcie nauki. Zderzenie tych teorii z praktyką stanowi istotny element doświadczenia pierwszego roku pracy zawodowej.

Umiejętność utrzymania dyscypliny

W warunkach brytyjskich dyrektorzy, przyjmując adeptów do pracy, często interesują się tylko jednym - czy umieją oni utrzymać dyscypliny. Zalecenie utrzymania ostrej dyscypliny bywa też jedyną radą, jaką dostają młodzi adepci. Często jest również powiązane z tendencją do odrzucenia niepraktycznych abstrakcji pedagogicznycłi. Oto fragment instrukcji dla rozpoczynającego pracę:

„Nawet w najbardziej demokratycznym klimacie nauczyciel jest przywódcą, najbardziej dojrzałą i odpowiedzialną osobą w pomieszczeniu. Nic może moralnie abdykować ze swojej pozycji. Powinien wiedzieć. co jest najlepsze dla dzieci i powinien mieć odwagę postępować zgodnie z tą wiedzą".¹'

Na ogól kandydaci na nauczycieli nie dostają wskazań dotyczących tego. jak wywołać pożądany stan zdyscyplinowania. Oczywiście dyrektorzy oczekują, żc młodzi nauczyciele wtopią się w istniejące realne układy panujące w danej szkole. Szkoła zaś jest im przedstawiana jako struktura autorytarna i hierarchiczna.

Wpływ poprzednich sytuacji na zachowanie nauczyciela

Rozpoczynający pracę nauczyciele szybko spostrzegają, ze znajdują się także pod naciskiem uczniów. Uczniowie w swoich poprzednich kon-

- łftr Pmhtillniitiry Ymr RmillCll|!C. UtlKloll

■' IliiDMtn 1) . Ilcrrnmlun M,. /■'nim ( o/lcigc lo ('lii.ssm

s. IX