CCF20081226006

740

Zbigniew Pietrasiński

tożsame z przedstawionym wyżej rozróżnieniem inteligencji A i B, wprowadzonym przez D.O. Hebba.

Materiałem dowodowym na istnienie dwóch odmiennych pod względem genezy rodzajów inteligencji jest dla Cattella nie tylko analiza czynnikowa współczynników korelacji między testami (dla przeprowadzenia tej analizy duże zasługi położył uczeń i współpracownik Cattella, John L. Horn). Powołuje się on również na wyniki badania trwałości skutków uszkodzeń różnych okolic kory mózgowej w zależności od ich funkcji oraz od wieku pacjenta.

Teoria czynników równorzędnych

W latach trzydziestych naszego wieku psycholog amerykański L.L. Thurstone opublikował wyniki, które, jak się wydawało, obalają hierarchiczną teorię zdolności. Posługując się testami „czystymi” pod względem czynnikowym oraz nowymi założeniami metodologicznymi, wykrył on kilkanaście niezależnych „zdolności (czynników) podstawowych”, i stwierdził, że brak wśród nich czynnika g.

Oto lista siedmiu najważniejszych czynników podstawowych Thurstone’a:

S — czynnik przestrzenny: wyobrażanie sobie stosunków przestrzennych i operowanie nimi w myśli.

P —czynnik spostrzeżeniowy: ujmowanie szczegółów wzrokowych i dostrzeganie w przedmiotach różnic oraz podobieństw.

R —rozumowanie.

W — płynność słowna, czyli łatwość wypowiadania się i pisania. Badają ją testy wymagające np. napisania jak najwięcej słów zaczynających się na określoną literę lub mających pewną końcówkę.

N —czynnik liczbowy, przejawiający się w wykonywaniu zadań arytmetycznych.

W odpowiednich testach badany musi np. wykonywać dodawanie kolumn i liczb. M — pamięć.

Wyniki Thurstone’a uznane zostały początkowo za nieodparty argument przeciw hierarchicznej teorii inteligencji i koncepcji czynnika g. Wkrótce jednak okazało się, że poddanie wyników Thurstone’a analizie czynnikowej drugiego stopnia (dokonywanej już nie na wynikach testów, lecz na uzyskanych czynnikach) prowadzi do uzyskania czynnika ogólnego, który wyjaśnia występowanie korelacji między wymienionymi wyżej czynnikami podstawowymi. Dlatego rezultaty Thurstone’a, wbrew początkowym interpretacjom, przyczyniły się raczej do ewolucji podstawowej idei Spearmana, niż do jej obalenia.

Najbardziej radykalnym przedstawicielem teorii czynników równorzędnych i krytykiem teorii hierarchicznej okazał się psycholog amerykański J.P. Guilford.

Guilford zarzuca szkole angielskiej posługiwanie się nie dość jednorodnymi pod względem czynnikowym testami oraz arbitralne stosowanie w analizie czynnikowej