CCF20090213087

Chomsky wywiódł teorię, iż istoty ludzkie muszą od urodzenia wykazywać jakąś wrodzoną lingwistyczną zdolność. Jest to zdolność do uczenia się podstaw gramatyki i zasad transformacji zdań w nowe struktury zdaniowe, na podstawie usłyszenia tylko niewielkiej liczby wszystkich możliwych zdań.

Stanowisko Chomsky’ego jest następujące: ponieważ nikt z nas nie uczy się zasad gramatyki, zanim nauczy się mówić, mózg musi mieć wbudowaną zdolność gramatyczną. Kiedy uczymy dziecko pierwszych zdań, nie rysujemy (i nie musimy) rozrysowywać zdania na jego gramatyczne komponenty. Dziecko w jakiś sposób już wie, że ta kombinacja dźwięków jest znacząca, i ma pojęcie, jak dopasować do siebie słowa, aby wydobyć znaczenie.

Ponadto badania porównawcze wielu języków świata pokazują, że prawie każdy z nich wyróżnia pewną małą grupę wspólnych gramatycznych struktur. Kombinacja podmiot-orzeczenie-dopełnienie na przykład jest prawie uniwersalna. Nawet nie tak proste struktury - takie jak zdania podrzędne - wydają się wyglądać podobnie w każdym języku. Angielskie „The book that I read” („Książka, którą czytam”) jest francuskim „Le livre que j’ai lit” - to ta sama gramatyka. Hebrajski ekwiwalent jest trochę inny - „that book that I read it”, forma, którą znajdziemy w innych językach (nawet czasami w angielskim). Te dwie podstawowe formy „that I read” i „that I read it” opisują zdanie podrzędne w praktycznie każdym znanym języku. Dlaczego tylko dwie formy, skoro inne mogłyby spełniać tę samą funkcję? Dlaczego „the book that I read”, a nie „the book by me reading it past time done” lub jakaś inna tego typu konstrukcja?

Odpowiedzią Chomsky’ego jest uniwersalna gramatyka: gramatyka, która zarówno pozwala nam uczyć się każdego języka przez przykład, jak i ogranicza możliwe sposoby tworzenia znaczących wyrażeń lub zdań. I chociaż zwykle istnieje kilka sposobów powiedzenia tego samego, każdy musi wywodzić się z tej nazwanej przez Chomsky’ego „głębokiej struktury” zdania. Fakt, że instynktownie przyswajamy sobie zasady gramatyki i że potrafimy zrozumieć wiele zniekształconych i niejednoznacznych zdań, przemawia za teorią gramatyki uniwersalnej.

Teoria Chomsky’ego, jeśli jest prawdziwa, w dużej mierze wyjaśnia, jak człowiek może w ogóle powiedzieć coś nowego. Gdyby przyswajanie języka było czysto empiryczne - innymi słowy, gdybyśmy uczyli się całego języka, tylko go słuchając - wtedy trudno byłoby wytłumaczyć, jak moglibyśmy mówić kreatywnie, a nie tylko powtarzać to, co usłyszeliśmy. Musimy mieć przynajmniej wrodzoną zdolność wstawiania nowych słów i pojęć w poznane formy zdań.

Co więcej, Chomsky wierzy, że głębokie struktury pod wierzchnią warstwą języka muszą mieć jakieś powiązanie z budową mózgu. W ten sposób, jak twierdzi, język jest „zwierciadłem umysłu” (Re-flection on Language, 1975). To, co możemy pomyśleć* łączy się z tym, co możemy powiedzieć, ale ponieważ mózg jest przystosowany do przyswajania mowy, a sposób, w jaki jest on zbudowany, musi determinować sposób, w jaki myślimy.

Idee Chomsky’ego zrewolucjonizowały lingwistykę oraz teorię poznania i nadal odgrywają dużą rolę w obydwu dziedzinach.

Dekonstruktywizm

Trochę to irytujące, gdy trafia się na słowo „dekonstrukcja”, wymawiane z wyższością, skoro większość tych, którzy go używają, nie wie dokładnie, o czym mówi.

Winę za taki stan rzeczy - powiedzą niektórzy - ponoszą de-konstruktywiści, a w szczególności ich przywódca Jacąues Derri-da (urodzony w roku 1930). Do grzechów dekonstruktywistów, według obwiniających, należy torturowanie języka i zaprzeczanie wszystkiemu, co jest dobre i słuszne. Dekonstrukcja mówi, że nie ma takiej rzeczy jak prawda, że wszystko jest względne, że zasady moralne są głupie i że wszystko można rozumieć tak, jak się chce.

Jest trochę prawdy w tych oszczerstwach, ale nie powinno się wpadać w panikę z tego prostego powodu, że Derrida i spółka w rzeczywistości wcale nie prowadzą tak nihilistycznej kampanii

177