CCF20090214006

Nowożytne rozumienie nauki opierało się na pewnej liczbie przyjętych z tradycji założeń, które mimo licznych przekształceń i modyfikacji utrzymywały się w całym jej procesie rozwoju. Po pierwsze, przyjmowano, że przedmiotem nauki jest to, co ogólne. Faktów jednostronnych dotyczyć miała nie nauka, lecz historia. Po drugie za ogólne uważano to, co obowiązuje zawsze, wszędzie i wszystkich, a więc co jest „konieczne” i „absolutne”. Koniecznością i absolutnością charakteryzować się miały podstawowe zasady (aksjomaty) nauki, które jako takie miały być rozumowo oczywiste. Fo trzecie, w naukach przyrodniczych to, co ogólne przybierać miało postać praw dających przedstawiać się w formie matematycznej. Po czwarte, zakładano, że metody naukowe są jednakowe we wszystkich dyscyplinach nauki. Czymś różnym od nauki miała być historia, w której fakty mają charakter jednostkowy i są porządkowane według zasady chronologiczej — na to. co było wcześniej, i na to, co zdarzyło się później.⁵

Program, na który się te założenia złożyły, stał się programem nauk wyjaśniających. Powstał on wraz z nowożytną fizyką jako transformacja klasycznego rozumienia nauki, a potem został filozoficznie uzasadniony przez Kartezjusza. Na czym polegała ta transformacja, która zrewolucjonizowała naukę i zapoczątkowała jej niebywały rozwój?

Chodziło tu o głęboką przemianę postawy wobec przyrody i świata.⁴ Nauka zrezygnowała z teologicznego, „wewnętrznego” rozumienia zjawisk przyrody jako manifestacji ukrytego sensu i zaczęła ujmować je jako dające się matematycznie analizować układy relacji.⁵ Istotą nowego rozumienia nauki było, jak uważał Hus-serl, objęcie całej przyrody myśleniem matematycz- ^{1 2}

nym, ujęcie jej jako matematycznego uniwersum.® Galileusz przeniósł idealizacyjną metodę geometrii klasycznej, stosowaną do figur przestrzennych, na cały naoczny świat empiryczny (empirisch—anschauliche Welt), świat, który bezpośrednio przeżywamy — Lebenswelt. Widział bowiem, że dzięki tej metodzie przezwyciężyć można względność subiektywnych ujęć świata i uzyskać prawdy identyczne dla wszystkich i bezwzględne.

0    których przekonać może się każdy, kto rozumie metodę i potrafi ją stosować.^{3 4}

Matematyzacja świata oznaczała konieczność matematycznego ujęcia nie tylko możliwych empirycznie form przestrzennych, lecz także „zawartości” tych form — ich „zmysłowych wypełnień” (sinnliche Fiillen). Był to decydujący krok. Jednakże w tym wypadku możliwa była tylko pośrednia matematyzacja, której Galileusz i jego następcy dokonali dzięki założeniu idei uniwersalnej przyczynow^rości. łączącej sferę zmysłowych wypełnień ze sferą kształtów.⁵ Ta idea ścisłej

1    uniwersalnej przy czy nowości, umożliwiająca matema-tyzację całej przyrody, należy zatem do istoty nowożytnych nauk przyrodniczych. „Fizyka Galileusza — ' pisze Husserl — polega na takiej koncepcji przyrody, zgodnie z którą istniejąca od dawna naukowa idea uniwersalnej regularności zjawisk w^r świecie, a szczególnie zjawisk fizycznych, nabiera zupełnie nowego sensu (tego właśnie, że przyroda podlega powszechnym i ścisłym prawom — prawom przyczynowym, prawom, które z nieskończonej przyrody czynią obliczalne uniwer-sum). Antyczna idealizacja — rozszerzona poza zakres czasoprzestrzennych figur do matematyzacji przemian (przemian pierwotnych właściwości: ruchu i przekształceń oraz pozostałych jakości — Z.K.) — łączy się przy tym z matematyzacją samej zidealizowanej rzeczywistości w jej przyczynowości.”⁶

15

1

⁵ M. Riedel, Verstehen oder Erklaren? Z itr Theorie und Cc-achichte der hermeneutischen Wissenschaften, Stuttgart 1379. s. 11.

2

H. Blumenberg, Die Legitimitat..., część III.

» K. O. Apel, Die Erklaren: Verstehen Kontroverse in tran-szendentalpragmatischer Sicht, Frankfurt a.M. 1979.

3

*    E. Husserl, D²e Krtsis der europtiischen Wissenschaften uwł die transzendentale Phłinomenolooie, Husserliana, t. 6, Den Haas 1954, § 9 b.

4

Tamże, s. 27.

5

*    Tamże, s. 33—34.

6

Tamże, s. 350—351.