CCF20091108009

CIĄGNĄC

Najskuteczniejszy znak (stowo +symbol)

Najmniej skuteczny znak (tylko symbol)

Informacje słuchowe. W systemach człowiek-maszyna są to alarmy lub sygnały ostrzegawcze; informacje słuchowe mogą łatwiej przyciągać uwagę niż informacje wzrokowe.

Rys. 13.9. Najskuteczniejszy i najmniej skulu , ny znak otwierania drzwi

Źródło: Na podstawie: T.J.B. Klinc & G. A. Bcilcl: Anmimil of push/pull door signs: A laboratory and a field Siudy, I Im.iiiK Factors" 1994, 36, s. 688.

Informacje słuchowe

Informacje słuchowe o stanie systemu mogą okazać się skuteczniejsze nil informacje wzrokowe, ponieważ: 1) nasze uszy są zawsze gotowe na przyjęcie bodźców, a oczy nie; 2) możemy odbierać informacje słuchowe ze wszystkich kierunków; 3) zmysł wzroku często potrzebuje czasu do odbioru bodźca. W tub 13.1 pokazano główne typy alarmów słuchowych.

Tabela 13.1. Właściwości sygnałów słuchowych

Sygnały	Intensywność	Łatwość przyciągania uwagi
Róg mgłowy Róg Gwizdek Syrena Dzwon Brzęczyk Głos ludzki A,,. .. . _	bardzo wysoka wysoka wysoka wysoka umiarkowana niska do umiarkowanej niska do umiarkowanej	duża duża duża, jeśli sygnał jest nieregularny bardzo duża, jeśli wysokość dźwięku rośnie i opada duża duża znaczna

Źródło: Na podstawie: B U Deatherage: Auditory and olher sensory forms of Information presentation. W: Humań enggineering guide U, cąuipment design. U.S. Goyemment Printing Office, Washington DC 1972.    *    * *

Badania przeprowadzone nad sygnałami ostrzegawczymi, stosowanymi w amerykańskich siłach powietrznych, ujawniły kilka problemów związanych z ich odbiorem (Doli & Folds, 1986). Po pierwsze, okazało się, że ostrzegawcze

»VK,naty siucnowc nu siano wpiuuuai^wYuuw • ■ .......* ..._v    .. _____________

pełniących te same funkcje bojowe. Było to niezgodne z podstawową regułą psychologii inżynieryjnej, która zaleca, by urządzenia kontrolne w maszynach podobnego typu były jednorodne.

Po drugie, korzystano ze zbyt dużej liczby sygnałów. Myśliwiec F-15 posiadał 11 sygnałów słuchowych (dźwięki o różnej częstotliwości i z różną liczbą powtórzeń), a każdy z nich informował o innej sytuacji, na przykład, zewnętrznym / ugrożeniu, niskiej wysokości czy opuszczeniu podwozia. W warunkach bojowych pilot mógłby popełnić błąd myląc te sygnały i podejmując niewłaściwe działania kontrolne. Wiele ze słuchowych sygnałów brzmiało tak podobnie, że łatwo je było pomylić nawet w normalnych warunkach.

Po trzecie, słuchowe sygnały ostrzegawcze nie zawierały informacji o poziomie zagrożenia. Jeśli pojawiały się dwa sygnały ostrzegawcze jeden po drugim, pilot nie zawsze wiedział, na który z nich powinien zareagować w pierwszej kolejności.

Niekiedy zawodzi nawet najlepiej zaprojektowany system człowiek maszyna, ponieważ operator łamie warunki ustalone dla danego systemu. W nocy 17 maja 1987 r., na pokładzie okrętu USS Stark, który pełnił służbę w zatoce Perskiej, operator radaru monitorował złożony system odbioru wszystkich Nygnałów radarowych tego rejonu. System posiadał urządzenia ostrzegawcze wzrokowe i słuchowe, które miały informować o wykryciu wrogiego radaru. Twórcy tego systemu byli przekonani, że wzrokowe i słuchowe informacje ostrzegawcze wykluczą możliwość przeoczenia sygnału. Jeśli nawet operator nie patrzyłby na ekran, to sygnał słuchowy - ostry dźwięk - musiał zostać odebrany.

Kiedy jednak został wykryty radar nieprzyjaciela i na ekranie pojawiło się ostrzeżenie wzrokowe, operator patrzył w innym kierunku, a alarmu dźwiękowego zabrakło. Ten operator, lub operator z poprzedniej zmiany, postanowił go wyłączyć. Alarm dźwiękowy - może istotnie niezbyt przyjemny - pojawiał się często, gdyż statek znajdował się na obszarze nieprzyjaciela.

W takiej właśnie sytuacji amerykański okręt Stark został zaatakowany przez iracki myśliwiec. Zginęło 37 marynarzy amerykańskich. Urządzenia na statku były sprawne, ale zawiódł ich operator-człowiek.

Sygnały słuchowe mogą przekazywać złożone informacje. Przykładem może być działanie sonaru, którego zadaniem jest wykrywanie podwodnych obiektów. Dźwięk o wysokiej częstotliwości jest przekazywany w dół statku przez wodę. Kiedy sonar natrafia na duży obiekt, sygnał powraca na statek i jest przekształcany w specyficzny gwizd, znany ze starych filmów. Interpretacja komunikatu - odebranego dźwięku - może być dość trudna. Do różnicowania właściwości dźwięku potrzebne jest duże doświadczenie. Jeśli wykryty obiekt oddala się od statku, odbity dźwięk ma niższą częstotliwość niż dźwięk wysyłany. Natomiast wykrycie obiektu zbliżającego się do statku daje sygnał o wyższej częstotliwości.

Dzięki zmysłowi słuchu ludzie mogą otrzymywać i interpretować różnorodne informacje. Potrafimy reagować na sformalizowane alarmy słuchowe (ostrzegawczy

483

482