CCF20100503006

22 Charakterystyka fizjograficzna Wielkopolski

Ryc. 7. Długość okresu wegetacyjnego w dniach. Wartości średnie za lata 1951-1980 (wg WOSIA 1994)

myślowe zawierające cyrtk, ołów, miedź i kadm) lub zanieczyszczenia gazowe, z których do najgroźniejszych zaliczany jest fluor, dwutlenek siarki a także ozon i tlenki azotu.

1.7. Ochrona przyrody

W wielokierunkowym systemie działań na rzecz ochrony przyrody w Polsce czerpie się przede wszystkim z wiedzy zgromadzonej przez nauki biologiczne i geograficzne, z bogatych doświadczeń historycznych, a w ostatnich latach także z aktywnego współdziałania na arenie międzynarodowej. W praktycznym wymiarze ochrona przyrody stawia sobie za cel zachowanie, właściwe wykorzystanie i stworzenie warunków dla odnawiania się składników biosfery. Jest jednocześnie swoistą „odpowiedzią" na postęp cywilizacyjny, wraz z którym stale pojawiają się nowe zagrożenia. Czynione są starania o wypracowanie spójnego programu zakładającego racjonalny rozwój poszczególnych regionów, tj. uwzględniający walory przyrodnicze i konieczność ich zachowania, jako warunku wyjściowego. Niezbędnym uzupełnieniem będzie natomiast naukowo umotywowana sieć prawnie chronionych obszarów.

Początek tej ochrony w Wielkopolsce, podobnie jak w innych regionach kraju, przypada na czas bujnego rozwoju nauk przyrodniczych, a więc na przełom XIX i XX wieku. Dla Wielkopolski symbolicznie wyznacza ją rok 1 907, kiedy to ochroną objęto fragment nadwarciańskich lasów łęgowych w okolicach Cze-szewa. Obecnie tereny te wchodzą w skład obszarów prawnie chronionych (ryc. 8).

Ten konserwatorski kierunek, skupiający uwagę na zabezpieczaniu najcenniejszych tworów przyrody (głównie drzew-pomników i zabytków przyrodniczych),

Ryc. 8. Rozmieszczenie obszarów chronionych w Wielkopolsce (LATOWSKI i CELKA - oryg.) A - parki narodowe, B - parki krajobrazowe, C - wybrane rezerwaty przyrody (FI - florystyczne, K - krajobrazowe, L - leśne, T - torfowiskowe): 1 - Bagno Chlebowo (T), 2 - Buczyna (L), 3 - Dębina (L), 4 - Świetlista Dąbrowa (L), 5 - Bytyńskie Brzęki (L), 6 - Meteoryt Morasko (K), 7 - Żurawiniec (T), 8 - Śnieżycowy Jar (FI), 9 - Klasztorne Modrzewie (L), 10 - Żywiec Dziewięciolistny (L), 11 - Mielno (L), 12 - Krajkowo (K), 13 - Czeszewo (L), 14 - Torfowisko Źródliskowe w Gostyniu Starym (T), 15 - Baszków (FI)

poprzedziła niezwykle światła, wręcz nowatorska działalność generała Dezyderego Chłapowskiego. Chociaż jest on postrzegany przede wszystkim jako pionier nowoczesnego rolnictwa, to jednak jego działalność w dzisiejszym rozumieniu mieści się w dyscyplinie nazywanej ekologią krajobrazu. Już w I połowie XIX wieku aktywnie kształtował on w swoich dobrach w okolicach Turwi krajobraz rolniczy, wprowadzając słynną sieć zadrzewień s'ródpolnych, których rozliczne funkcje potwierdziła współczesna nauka. Dla odlesionych terenów Wielkopolski był to prekursorski eksperyment nawiązujący do opisanych 100 lat później przez Adama Wodziczkę założeń nauki zajmującej się „uprawą krajobrazu", a określanej przez niego jako „biologia krajobrazu" lub fizjocenotyka. A. Wodziczko podkreślał, że uprawa krajobrazu obejmuje nie tylko ochronę i zabiegi pielęgnacyjne, ale także jego aktywne kształtowanie.

W minionej dekadzie podejmowano w Polsce szereg przedsięwzięć mających na celu skuteczniejszą ochronę ojczystej przyrody. Od 1991 roku obowiązuje nowa ustawa o ochronie przyrody, w której dostosowano przepisy prawne do aktu-