CCF20100503007

24 Charakterystyka fizjograficzna Wielkopolski

alnej sytuacji społecznej. Z kolei w 1995 roku znowelizowano prawną ochronę gatunkową roślin.

W ramach obowiązującego obecnie porządku prawnego w Wielkopolsce istnieją następujące obszarowe formy ochrony przyrody: parki narodowe (Wielkopolski PN, PN Ujście Warty), rezerwaty, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. W Polsce najwyższą rangę w systemie ochrony przestrzeni przyrodniczej mają parki narodowe. Stanowią one najbardziej skuteczną formę chronienia przyrody. Obejmują obszary naturalne lub do nich zbliżone, wyróżniające się wysokimi walorami przyrodniczymi i typowymi dla danego regionu elementami środowiska geograficznego i biotycznego. Kapitalną rolę dla zachowania naturalnego zróżnicowania całych ekosystemów ma do spełnienia ochrona rezerwatowa. Na obszarze Wielkopolski utworzono dotychczas około 100 rezerwatów, z których ponad połowa chroni ekosystemy leśne. Na pozostałe składają się rezerwaty flory-styczne, torfowiskowe, faunistyczne, krajobrazowe i nieliczne wodne (np. rezerwat „Wełna" k. Rogoźna Wlkp.). Pod względem powierzchni są to zwykle obiekty nieduże, kilkuhektarowe (np. „Żurawiniec" - 1,5 ha, „Żywiec dziewięciolistny" -10,5 ha, „Torfowisko Źródliskowe w Gostyniu Starym" - 3,5 ha, „Bagno Chlebo-wo" - 4,4 ha, „Klasztorne Modrzewie" - 6,2 ha). Kolejną formą ochrony powierzchniowej są parki krajobrazowe. Tworzy się je na terenach użytkowanych przez człowieka. Główną strategią ochrony jest zachowanie wysokich walorów przyrodniczych w warunkach utrzymania dotychczasowych form użytkowania, z wykluczeniem jednak nowych uciążliwych form antropopresji, np. lokowania inwestycji przemysłowych i górniczych. Pierwsze parki krajobrazowe powstały w Wielkopolsce w latach osiemdziesiątych (Pszczewski PK w 1987 r. i Lednicki PK w 1988 r.). Znaczący rozwój tej formy ochrony nastąpił w mijającej dekadzie, kiedy to utworzono kolejne obiekty. Obecnie Wielkopolska posiada 15 parków krajobrazowych zajmujących łącznie ponad 300 tys. ha. Ich usytuowanie przedstawia rycina 8.

Literatura uzupełniająca

KONDRACKI J. 1998. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.

SZAFER W., Zarzycki K. (red.) 1972. Szata roślinna Polski. Tom 2. PWN, Warszawa.

WODZICZKO A. 1947. Wielkopolska stepowieje. [W:] WODZICZKO A. (red.). Stepowienie Wielkopolski. PTPN, Prace Kom. Matem.-Przyr. Ser. B, 10(4): 139-234. WOŚ A. 1994. Klimat Niziny Wielkopolskiej. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.

2.

WYBRANE OBIEKTY PRZYRODNICZE ŚRODKOWEJ WIELKOPOLSKI

Botaniczne studia terenowe przeprowadzone zostaną w 13 punktach terenowych skupionych w 6 obiektach przyrodniczych (ryc. 9). Są one reprezentatywne dla przyrody środkowej Wielkopolski i dają możliwość poznania zmienności szaty roślinnej na tym terenie.

2.1. Puszcza Notecka [punkty terenowe 1 i 2]

Puszcza Notecka jest rozległym kompleksem leśnym (1350 km²), położonym w widłach Warty i Noteci, w północno-zachodniej części Wielkopolski. Porasta jeden z największych w kraju obszarów wydm śródlądowych. Podstawowe procesy wydmotwórcze miały tu miejsce około 14 tys. lat temu, po ustąpieniu lądolodu. Nie utrwalone jeszcze wówczas przez roślinność głębokie piaski akumulacji wod-nolodowcowej były przemieszczane przez wiatry, które uformowały wydmy o wysokości względnej 2CMł0 metrów. Towarzyszą im liczne zagłębienia zajęte niekiedy przez niewielkie oczka wodne i torfowiska.

W Puszczy Noteckiej dominują bory sosnowe porastające ubogie gleby bielico-ziemne [punkt terenowy 1). Są to lasy użytkowane gospodarczo, w większości równowiekowe sośniny, posadzone w latach 20. i 30. XX wieku w miejsce drzewostanów zniszczonych wcześniej w wyniku katastrofalnej gradacji sówki choinów-ki. Pomimo to w większości zaliczyć je można do zbiorowisk dobrze wykształconych, cechujących się typowym dla borów sosnowych składem florystycznym oraz znamienną dla nich strukturą warstwową. Acidofilny charakter siedlisk obszaru Puszczy Noteckiej podkreślony jest przez obecność muraw psammofilnych, często spotykanych między innymi na poboczach dróg.

W trakcie ćwiczeń przedstawione zostaną następujące zagadnienia:

•    główne cechy siedlisk borowych;

•    zróżnicowanie borów sosnowych w zależności od wilgotności i żyzności gleb;

•    struktura warstwowa i skład gatunkowy borów sosnowych - porównanie boru sosnowego świeżego i boru chrobotkowego;

•    zróżnicowanie morfologiczne porostów i mszaków;

•    charakterystyka morfologiczna przedstawicieli rodziny Ericaceae;

_» tvnv ekolopiczne roślin borowych:_