CCF20101219048

alternatywne użycie. Po 900 r. p.n.e. włócznia występuje razem z mieczem, ale jako broń miotana.⁵

Mamy więc do czynienia z rewolucją uzbrojenia i wyposażenia, której ostatnią fazą miało być pojawienie się hoplity. Hans van Wees twierdzi, że w pierwszej kolejności włócznia zastąpiła miecz jako podstawowy oręż, po czym rydwany wyszły z użycia, a lekkozbrojna piechota przekształciła się w ciężką. Proces ten trwał dłużej niż dwie generacje i zakończył się około 650 r. p.n.e.⁶

Zatem między 900 a 700 r. p.n.e. wojownik posiadał dwie lub nawet trzy włócznie nadające się do rzucania i traktowane jak pociski. W okresie późnogeometrycznym waga broni miotanej zmniejsza się.

W latach 750-725 p.n.e. wojownicy walczą włóczniami w zwartej formacji, ale tylko w pierwszej fazie boju, by w następnej kontynuować w małych grupkach, w rozproszeniu pojedynki z użyciem mieczy.⁷ Nadal posiadają dwie włócznie, którymi posługują się w walce wręcz lub stosują jako oszczepy.

Z praktycznego punktu widzenia jest to mało realne, bowiem różnica między włócznią a oszczepem

Dory-włócznia hoplity

wyklucza zamienne użycie. Oszczep ma krótki grot na długim trzpieniu lub tulejce, a środek ciężkości usytuowany w połowie drzewca. Włócznia zaś posiada długi grot na krótkim trzpieniu lub tulejce ze środkiem ciężkości usytuowanym w okolicy grotu.⁸

Jak widać, mamy do czynienia nie tyle z kilkoma włóczniami, co z zestawem złożonym z włóczni i oszczepów. Ich ilość zmienia się w różnych okresach i zależy od indywidualnych lub zespołowych potrzeb. Jedynym argumentem potwierdzającym tę tezę może być fakt używania drugiego egzemplarza jako zapasowego: jeden służyłby do atakowania wroga, a drugi byłby noszony z tarczą w lewej ręce.⁹ Jest to niezbyt wygodne rozwiązanie, ale dopuszczalne w świetle późniejszych przekazów źródłowych, opisujących okoliczności utraty włóczni. Relacjonując bitwę pod Platejami, Herodot pisze: „włócznie (helleńskie - przyp. B. Sz.) bowiem chwytali barbarzyńcy rękoma i łamali." Natomiast Tukidydes opisuje, jak Spartanom na Sfak-terii „oszczepy (włócznie - przyp. B. Sz.) łamały się na tarczach.”¹⁰ Oczywiście opisane zdarzenia sytuują się znacznie później w czasiej, ale nie można wykluczyć, że są reprezentatywne także dla wcześniejszego okresu. Zresztą hoplici są przedstawiani na wazach z dwiema włóczniami aż do 480 r. p.n.e.¹¹ Faktyczna data rezygnacji z dwóch egzemplarzy broni drzewcowej bliższa jest poł. VII w. p.n.e. Z wprowadzeniem ekwipunku ochronnego hoplity, w tym pancerza, tarczy, hełmu i nagolen-nic, broń miotana w rodzaju oszczepu stała się mało efektywna. W miejsce różnej wielkości włóczni i oszczepu, czy jak piszą