CCF20111005001

4

epigrafiki mezopotamskiej w uniwersytecie w Lejdzie, wspomniał o tabliczce Mi 3191 w liście do swego znajomego, kustosza Muzeum Uniwersytetu Pensylwańskiego w Filadelfii, S.N. Kramera, który w latach 1951-1952 przeprowadzał badania naukowe w muzeum stambulskim. Kramer, wybitny znawca literatury klinowej, dobrze wiedział o tym, jak wielką rzadkością są tabliczki zawierające teksty praw klinowych; toteż natychmiast przystąpił do odcyfro-wania treści tabliczki Ni 3191. Po pokonaniu wielu trudności, jakie nastręczało odczytanie bardzo źle zachowanego tekstu, Kramer ustalił, że tabliczka jest pochodzącą w przybliżeniu z 1700 r. p.n.e. kopią początkowej części Kodeksu Ur-Mammu, króla Ur, a więc kodeksu starszego od wszystkich dotychczas odnalezionych.

o

Tabliczka Ni 3191 ma kształt prostokąta o wymiarach 10 x 20 cm. Sporządzono ją z gliny i po napisaniu na niej po obu stronach tekstu w języku sumeryjskim wysuszono na słońcu; kolor jej jest jasnobrązowy. Tekst na tabliczce podzielony jest na osiem kolumn zawierających każda po 44-48 wierszy pisma klinowego; znaki mają kształt charakterystyczny dla czasów Hammurabiego. Z ogólnej liczby około 370 wierszy można odcyfrować tylko 92, gdyż znaczna część powierzchni tabliczki po obu stronach uległa zupełnemu wykruszeniu. Ponadto tabliczka została rozbita na kilka kawałków, z których odnaleziono tylko dwa większe; brak jest kilku mniejszych odłamków. Cztery kolumny tekstu na przedniej stronie tabliczki zawierają wstęp do Kodeksu. W czterech kolumnach na stronie tylnej zawarta była pewna liczba przepisów prawnych; Kramer sądzi, że było ich tam 19^{1 2 3}. W sposób zadowalający można odcyfrować tylko 5 artykułów (art. 10 i 15-18), z trzech zachowały się oderwane wyrazy, zaś reszta tekstu uległa zupełnemu zniszczeniu. Ponieważ jest rzeczą bardzo mało prawdopodobną, aby Kodeks Ur—Nammu składał się tylko z 19 artykułów i aby w przeciwieństwie do innych kodeksów praw klinowych nie miał epilogu, wydaje się słuszne przypuszczenie Kramera, że tabliczka Ni 3191 jest pierwszą z większej serii tabliczek zawierającej odpis całego kodeksu Ur-Nammu^.

IV 1965 r.⁴ O.R. G u r n e y (Oxford) i S.N. Kramer (Uniwersytet Pensylwański) opublikowali dwa fragmenty z należącego do British Museum wielkiego zbioru glinianych tabliczek, wykopanych w Ur w latach 1923-1934 przez L. W o o 1 e y a. Fragment ■oznaczony sygnaturą U. 7739 jest górnym lewym narożnikiem, zaś fragment U. 7740 - dolnym prawym narożnikiem prawdopodobnie jednej i tej samej tabliczki. Wydają sią na to wskazywać zarówno charakter pisma, jak i treść oraz linie pęknięcia i kolor gliny w miejscach odłamania. Tabliczka zawierała sumeryjski tekst szkolny sporządzony przez ucznia szkoły pisarskiej w Ur ok. 1750 r. p.n.e. Na przedniej stronie tabliczki znajdowało się pięć kolumn tekstu. Urywał się on raptownie na odwrocie tabliczki po pierwszym wierszu drugiej kolumny. Liczba wierszy została przez wydawców obliczona w przybliżeniu. Całość tekstu podzifelili oni na 39 paragrafów zawierających sumeryjskie przepisy prawne. Podobieństwo niektórych z tych przepisów (§§ 21-24) do niektórych przepisów zawartych w tabliczce Ni 3191⁵ , pochodzącej w przybliżeniu z tych samych czasów, co fragmenty U.7739 i U. 7740, jak również miejsce znalezienia omawianych fragmentów, zdaniem wydawców świadczą niewątpliwie o tym, że te ostatnie stanowią wypis z normatywnej części Kodeksu Ur—Nammu.

II. Ur-Nammu i chronologia jego panowania⁶

Imię Ur-Nammu znane nam jest z sumeryjskich spisów królów oraz z wielu inskrypcji dotyczących budowy świątyń i kanałów. Według spisów królów panowanie Ur-Nammu rozpoczęło się wkrótce po upadku panowania Gutów.Zwycięzca ich,Utu-hegal władca Urukyf,był przez "siedem lat, sześć miesięcy i piętnaście dni" królem Sumeru i "panem czterech stron świata". Następnie władza nad Sumerem i Akkadem dostała się na lat osiemnaście w ręce zbuntowanego wasala tego króla. Buntownikiem był właśnie Ur-Nammu, władca miasta Ur, który stał się założycielem III dynastii z Ur. W jednym ze swych

1

Zob.prace wymienione w uw. 1, przede wszystkim: S.N.Kramer, Orientalia 23/1 s. 40 i nast., gdzie znajduje się fotografj.a, tabliczki Ni 3191. Zob. także: E.Szlechter, Le codę d'Ur-Nammu (Rev. d’assyr.et d’archeol. orient. 49, nr 4, s. 169, uw. 3).

2

Wg M.San Nicoló (Stud. et Docum.Hist.et Iur.20, s. 493) miało ich być 22, zaś wg E.Szlechtera (Rev. d’ assyr. et d’archeol. orient. 49, nr 4, s. 169, uw. 3) - nie mniej niż 30.

3

¹¹ Por. : M.San Nicolo', loc.cit.; J.Klima, Iura'5, s. 414.

4

O.R.Gurney i S.N.Kramer, Assyriological Studies 16/1965 (= Studies in Honor of B. Landsberger on His Seventy-Pifth Bir-thday) s. 13-20. Zob. także: H. Petschow, Sav. Z. LXXXV, Rom.

Abt., s. 2 i nast.

5

“Por.: V.Afanasjewa, Vestnik Drevnej Istorii 1/1960, s. 61-74.

6

F.R.Kraus, Orientalia 20, s. 385 i nast.; S.N.Kramer., H. Kizilay, M.Cig, Orientalia 22, s. 190 i nast.; J.Klima, Archiv Orientalni XXI, s. 443 i nast.; E.Szlechter, Rev. d’assyr. et d’archeol. orient. 47, nr 1, s. 1 i nast. oraz 49, nr 4, s. 176.