CCF20111005028

68

tego faktu mógł dziecko odebrać, nie zwracając ewentualnych kosztów odchowania (art. 33). Art. 34 przewiduje, że w wypadku oddania przez niewolnicą pałacu królewskiego jej syna lub córki muszkenowi na wychowanie, pałac może odebrać mu to dziecko. W wypadku adopcji dziecka niewolnicy pałacu adoptujący obowiązany był zapłacić pałacowi równowartość dziecka (art. 35).

W art. 36 i 37 znajdujemy przepisy dotyczące depozytu (massa-rutum) ruchomości (bussum)    Oberżysta, który przyjął na przecho

wanie ruchomości obywatela, ponosi odpowiedzialność majątkową za ich zaginięcie, jeżeli nie jest ono związane z faktem włamania się do domu (wybicie otworu w ścianie, wyłamanie futryny drzwi, wyrwanie okna) . W wypadku zaginięcia depozytu wskutek zawalenia się domu lub wskutek okradzenie depozytariusza ten ostatni obowiązany był wypłacić deponentowi odszkodowanie. Od tego obowiązku wolny był depozytariusz, który wskutek zawalenie się domu lub okradzenia utracił także własne mienie. Składał on w "bramie Tiszpaka" odpowiednią przysięgę, w której stwierdzał również, iż nie dopuścił się grubego niedbalstwa lub czynu oszukańczego (art. 37 ) ⁵⁰ .

Siadem istnienia własności rodzinnej w Esznunnie jest art.

38, dotyczący prawa retraktu. Przepis ten przewiduje, że w wypadku jeśli jeden z braci-dziedziców chce sprzedać swoją część spadku, zaś inny brat-dziedzic chce ją kupić, ma prawo zakupienie tej części za połowę ceny ofiarowanej przez osobę trzecią⁵⁹. Art. 39 przyznaje obywatelowi, który, zmuszony przez biedę, sprzedał swój dom, prawo pierwokupu w wypadku, jeśli nabywca zechce ten dom następnie sprzedać. Użyty tutaj termin bitum może być rozumiany również jako "własność rodzinna", tzn. dom i pole stanowiące własność rodzinną⁶⁰.

W art. 40 ustalona jest zasada, że w wypadku sporu o własność nabytych rzeczy nabywca obowiązany jest wskazać sprzedawcę, jeśli ^{1 2 3 4}

zaś tego nie uczyni, będzie uważany za złodzieja^{5 6} . Z treści tego artykułu wydaje się wynikać, że w Esznunnie do ważności kontraktu kupna-sprzedaży nie była potrzebna umowa pisemna. Odsprzedaż piwa przez osoby prowadzące handel tym napojem uregulowana jest w art.

41. Zakazuje on pobierania ceny wyższej niż "powszechnie przyjęta", tj. albo ustalona przez "pałac" albo normalnie pobierana na rynku. Należy tutaj podkreślić, że ten artykuł, podobnie jak art. 15, 16 i 40 nie jest opatrzony sankcją.

Artykuły 42-47 dotyczą głównie różnych wypadków uszkodzenia ciała obywatela przez innego obywatela. W art. 42 wzięte są pod uwagę wypadki odgryzienia nosa, wybicia oka, wybicia zęba, oderwania ucha, a także wypadek uderzenia w policzek, w art. 43 - odcięcie palca, w art. 44 - złamanie ręki w art. 45 - złamanie nogi podczas bójki (?), w art. 46 - złamanie żebra (?), zaś w art. 47 -obalenie na ziemię podczas bójki (?). W każdym z tych wypadków sprawoa obowiązany jest zapłacić poszkodowanemu określoną kwotę w srebrze. Omawiana grupa przepisów wykazuje znaczne różnice w porównaniii z odpowiednimi przepisami Kodeksu Hammurabiego. Wypadki odgryzienia nosa, oderwania uchą_r odcięcia palca, złamania

ro

żebra (?) i obalenia na ziemię podczas bójki (?) nie są wyraźnie uwzględnione w K.H. W wypadkach wybicia oka lub zęba oraz złamania kości znajduje w K.H. zastosowanie zasada talionu⁷ . Treść art.

44, 45 i 47 wydaje się świadczyć o tym, że prawodawca esznuński, w przeciwieństwie do Hammurabiego, brał pod uwagę tylko pewne okoliczności obiektywne nie zaś intencję sprawcy⁸. Wypadek spo-liczkowania obywatela przez innego obywatela jest w K.H. potraktowany znacznie surowiej niż w zbiorze esznuńskim⁹.

Z art. 48 wynika, że rozpoznawanie w sprawach o niektóre deli-kty przewidziane w art. 42 oraz o delikty przewidziane w art. 43, 44, 45, 46, 54 i 56 należało w Esznunnie do kompetencji trybunału zawodowych sędziów świeckioh (daianu ) zaś o niektóre przestępstwa przewidziane w art. 12 i 13 oraz o przestępstwa przewidziane w art. 24, 26, 28 i 58 - do kompetencji najwyższego trybuanłu sądowego,

1

Zob. v. Soden, loc.cit., J.Klima, BiOr XIV, 3-4, s. 170; E.Szlechter, op.cit., s. 83. Por. § 122-125 K.H.

2

⁵⁰ Por. § 125 K.H. Zob. Szlechter, op.cit. , s. 86-87. Brama Tiszpaka = brama świątyni Tiszpaka, naczelnego boga Esznunny.

Zob. Korośec, HO 1/III, s. 87.

3

Zob. J.Klima. RIDA 2/1953, s. 95. Por, odmienną opinię Szlech-tera, op.cit., s. 26 uw. 99 i s. 91 uw. 10.

4

Zob. A. Deimel, Akkadisch-śumerisches Glossar, s. 60; A.Ungnad, Hamm. Gesetz, II, Gl., s. 128.

5

   Por. § 9-13 K.H. Zob. J.Klimy, BiOr XIV, 3-4, s. 170; E.Szle-chter, RIDA 17, s. 101 i nast.

6

   Zob. J.Miles i O.Gurney, op.cit., s. 186-187; v. Soden, BiOr XIII, 1-2, s. 34. Bor. § 196-206 K.H. i art. 16, 17 i 18 K.U.

7

63Bor. § 196, 197 i 200 K.H.

8

Bor. § 206 i 207 K.H.

9

,Bor. § 202 i 203 K.H.