CCF20131021001

192 ROZDZIAŁ 11 System polityczny Wielkiej Brytanii

na równi z instytucją ustawodawczą i administracyjną, finansową i sądową. Parlament w kolejnych stuleciach stawał się coraz bardziej niezależnym od monarchy ciałem politycznym.

Wokół osoby króla następowała selekcja jego najbliższych doradców. Początkowo doradcy stanowili tzw. Radę Zwykłą, potem wyodrębniło się węższe ciało - Stała Rada, następnie - Tajna Rada, której członkowie byli związani przysięgą na wierność i zachowanie tajemnicy. W XVI w. dokonała się kolejna selekcja doradców królewskich, powstał gabinet, czyli krąg doradców, składający się z głównych ministrów. W tym okresie pojawiły się pierwsze ugrupowania polityczne - wigowie i torysi. Od 1695 r. utarł się zwyczaj powoływania ministrów spośród tej partii, która zdobyła większość w parlamencie.

W XVIII w. utrwalał się systemu parlamentarno-gabinetowego. Kształtowały się pewne zwyczaje związane z osobami panującymi, np. obrady gabinetu i parlamentu bez króla. W tym okresie w Anglii na tronie zasiadali monarchowie z dynastii hannowerskiej, którzy nie znali zwyczajów i praw angielskich, a Jerzy I nie mówił nawet po angielsku.

Wiek XIX przynosi powolne przejmowanie uprawnień królewskich przez gabinet. Na przełomie XIX i XX w. następuje poszerzanie praw wyborczych na tzw klasę średnią, co z kolei wpływa na przeobrażenia systemu parlamentarnego.

Obecnie Wielka Brytania jest państwem o klasycznym systemie parlamentarno--gabinetowym, którego jądrem jest zasada, że czynnik rządzący państwem (rząd) legitymację do sprawowania tej funkcji czerpie z woli parlamentu, choć formalnie nie jest przezeń powoływany. Formalnie jest powoływany przez monarchę, ale ten z kolei nie posiada żadnych instrumentów kierowania działalnością rządu. W systemie brytyjskim wykształciła się zasada, że król panuje, a nie rządzi. Stąd też niektóre kompetencje wykonuje monarcha na wniosek premiera.

11.2. Konstytucja i zasady ustrojowe

Wielka Brytania nie posiada konstytucji w rozumieniu kontynentalnym. Pojęcie konstytucji (w sensie formalnym, pisanym) jako jednego, stanowionego aktu normatywnego, wyposażonego w najwyższą moc prawną, będącego ustawą zasadnicza w państwie i regulującą jego podstawy ustrojowe jest nieznane brytyjskiemu ustrojowi państwowemu. Konstytucja w sensie materialnym w Zjednoczonym Królestwie funkcjonuje, gdyż instytucje i zasady ustroju tego państwa są uregulowane przez prawo.

Podstawowym źródłem prawa konstytucyjnego jest prawo stanowione [statut law). Wśród aktów tego prawa znajdują się ustawy o znaczeniu historycznym, których regulacje do dziś określają niektóre składniki ustroju państwa. Należą do nich: Magna Charta Libertatum (Wielka Karta Swobód) z 1215 r.; Petition ofRights (Petycja prawa) z 1626 r.; Habeas Corpus Act z 1670 r.; Bill ofRights (Bill o prawach z 1689 r.; The Act ofSettlement (Ustawa Sukcesyjna) z 1701 r.

Współcześnie struktura organów państwowych regulowana jest w wielu aktach prawnych. Na uwagę zasługują następujące: Ustawa o parlamencie z 1911 r. (zmienieni