CCI00015

potrzeby społeczne, i indywidualne pcirieby każdego ucznia. Nauczyciel musi pamiętać, że czynności poznawcze uczniów są samodzielne i wyzwalają ich aktywność wtedy, gdy rzeczywiście wykonują je oni sami. a ponadto, gdy nie są to czynności nawykowe i mechaniczne, lecz nowe dla ucznia, organizowane świadomie i celowo. Należy uświadomić uczniom ogólne i szczegółowe cele i zadania nauczania - uczenia się, gdyż tylko wtedy kształtują się u uczniów wartościowe motywy uczenia się, będące koniecznym warunkiem jego skuteczności. W niższych klasach szkoły podstawowej duży wpływ na kształtowanie u uczniów odpowiednich motywów uczenia się wywierają takie czynniki, jak urozmaicony tok lekcji, stosowane pomoce naukowe, chęć otrzymania pochwały, obawa przed karą itp.

Należy stawiać uczniów przed sytuacjami zmuszającymi ich do myślenia. Powinni oni sami formułować problemy i rozwiązywać je. W ten sposób uczą się oni przezwyciężać trudności, przeżywają zadowolenie z sukcesu i w rezultacie przyswajają, sobie bogatą, trwałą i zarazem operatywną wiedzę. Już od najniższych klas powinno się włączać dzieci do prac, 'których wykonanie wymaga zorganizowanego współdziałania, podziału zadań między poszczególnych członków' grupy, koordynacji wysiłków, indywidualnych, umiejętności kierowania innymi oraz podporządkowania się poleceniom innych.

Nauczyciel nie powinien w żadnym wypadku zastępować pracy uczniów własną pracą a zarazem umiejętnie stopniowa! trudności stawianych im zadań. Zakres zadań powinien być jak najszerszy' i obejmować nie tylko zadania dydaktyczne, służące intelektualnemu rozwojowi uczniów, lecz i wychowawcze, sprzyjające kształtowaniu u nich pożądanych postaw⁴ i norm współżycia społecznego.

d. zasada systematyczności

•    Należy określić stan ich wiedzy wyjściowej oraz systematycznie nawiązywać do niej. Decyduje to o przyscępności przerabianego materiału, ale też o jego atrakcyjności czyli ma . duże znaczenie motywacyjne.

•    Ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości lekcji oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności odgrywa w procesie nauczania - uczenia się bardzo istotną rolęi Tym „środkiem ciężkości’’ powinno być podsumowanie. • ujęcie w skondensowany sposób istoty najważniejszych zagadnień, powiązanie ich z wiadomościami, które uczniowie już wcześniej opanowali. Należy je racjonalnie wyodrębnić i ukazywać zachodzące między^- nimi związki tematyczne.

•    Zaznajamianie uczniów z nowym materiałem wymaga podzielenia nowego tematu na punkty i podpunkty', które nauczyciel powinien kolejno omawiać na lekcji. Reguła ta postuluje racjonalną organizację lekcji.

•    Streszczenia i systematyczne powtórzenia powinny być stosowane nie tylko na począcku lekcji, gdy zazwyczaj dotyczą materiału zrealizowanego dawniej,, a także nie tylko na końcu lekcji - dla utrwalenia omawianego na niej głównego zagadnienia, lecz również po zakończeniu poszczególnych tematów cząstkowych Umożliwia co dzieciom i młodzieży • tworzenie bogatych sieci skojarzeń i aktywizuje wcześniej zdobyte wiadomości, umiejęcności oraz nawyki.

•    W celu wdrożenia ueżniów do poprawnego formułowania wypowiedzi, zarówno ustnych, jak i pisemnych, nauczyciele wszystkich przedmiotów, a nie tylko'języ'ka ojczystego, powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci i młodzież. Należy od uczniów starszych ldas wymagać"' wypowiedzi dłuższych oraz stopniowo i systematycznie żądać od nich uporządkowanego wyrażania myśli w formie opowiadań, referatów a nawet krótkich wykładów.

•    Od najmłodszych lat powinno się wdrażać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego, wysiłku.

Zasady nauczania wytyczające kierunek pracy dydaktycznej nauczyciela ustalane.są na podstawie analizy proceśu nauczania - uczenia się. Ponieważ w \vyniku tej analizy wykrywa się prawidłowości dotyczące określonych zjawisk dydaktycznych, ukazujące wzajemne a zarazem obiektywne zależności między podstawowymi składnikami procesu nauczania - uczenia się,. \/ którym są: uczeń, nauczyciel oraz materia! nauczania - zasady tworzy się właśnie na podstawie tych prawidłowości.

i \ Zatem zasady nauczania są to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie i pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia.

Zasady nauczania wg Okontay

a.    zasada pogiądowości,

b.    zasada przystępności w nauczaniu.

c.    zasada świadomego i aktywnego udziaiu uczniów w procesie nauczania - uczenia się..

d.    zasada systematyczności.

e.    zasada trwałości wiedzy uczniów.

f.    zasada wiązania teorii z praktyką..

Zasady nauczania wg Kulisiewicza to:    ,

a.    zasada pogiądowości

jej przestrzeganie przez nauczyciela .ma. się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania -uczenia się wszelkiego werbalizmu, ii. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nie znane uczniom wyrazy. Następstwem werbalizmu jest przyswajanie sobie przez uczniów określonych słów. któremu nie towarzyszy zrozumienie ich znaczenia. W rezultacie werbalnego nauczania uczniowie, zamiast myśleć samodzielnie i logicznie, operują dźwiękami, wyuczonymi na pamięć słowami, które nie są jednak narzędziami rozwoju ich myślenia.

Zasada pogiądowości musi być stosowana tak w podającym, jak i w poszukującym toku nauczania - uczenia się;. Formy jej realizacji powinny być uzależnione od takich czynników, jak:

•    właściwości psychofizycznego rozwoju uczniów,

•    zasób doświadczenia zdeterminowany przez warunki i metody wychowania dzieci i młodzieży,

•    stopień sprawności w zakresie samodzielnego prowadzenia obserwacji,

•    pomiarów i eksperymentów oraz formułowania poprawnych wniosków.

Realizując zasadę pogiądowości możemy posługiwać się zarówno desygr.atami określonych, nazw, jak i zastępnikami tych desygnatów, .np. modelami, obrazami itp., czyli pomocami naukowymi. Korzystając z tej zasady w procesie nauczania - uczenia się można wytwarzać skojarzenia odpowiednich rzeczy.i słów, bądź też słów i rzeczy, z działaniem. Im więcej analizatorów uczestniczy w wytwarzaniu tych skojarzeń, tym pełniejsza staje się zarazem realizacja zasady pogiądowości.

O

b.    zasada przystępnosci w nauczaniu

c.    zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania - uczenia się Należy kłaść nacisk na odpowiednie ukierunkowanie aktywności uczniów, jej wykorzystanie do urzeczywistnienia zawartych w programach celów i zadań kształcenia, uwzględniających