CCI00094

badacz, chcąc dokonać pomiaru postaw właścicieli firm zagranicznych działających w Polsce, stosuje następującą skalę nominalną składającą się z ośmiu pozycji:

1)    w Polsce, istnieje chłonny rynek wewnętrzny,

2)    konkurencja firm polskich jest poważną przeszkodą,

3)    w Polsce jest możliwy szybki wzrost zysków,

4)    występuje nieżyczliwe nastawienie władz centralnych,

5)    funkcjonują sprzyjające przepisy prawne,

6)    ogólna opinia społeczna o firmach zagranicznych jest negatywna.

7)    tania siła robocza jest poważnym źródłem zysków,

8)    występuje nieżyczliwy stosunek władz terenowych.

W praktyce, w celu dokładniejszego pomiaru, każdej pozycji skali Likerta przyporządkowuje się skalę intensywności. Respondent może wówczas wyrazić swoją postawę dokładniej i wobec wszystkich pozycji. W kwestionariuszu skala Likerta jest prezentowana respondentowi w postaci zilustrowanej w tablicy 3.13 (na przykładzie czterech pierwszych pozycji z podanej listy).

Wartości numeryczne skal porządkowych (od 1 do 5) nie są podawane w kwestionariuszach (w tablicy 3.13 ukazano je w celu ilustracji sposobu liczenia). Kierunek przyporządkowywania wartości numerycznych nie musi się zgadzać z wartościami werbalnymi — w tablicy 3.13 pozycje 2 l 4 mają przyporządkowane skale porządkowe o odwrotnej kolejności wartości numerycznych. Wyższe wartości numeryczne odzwierciedlają zazwyczaj postawy pozytywne, a niższe — postawy negatywne. Kierunek przyporządkowywania wartości numerycznych zależy od

Tablica 3.13

Przykład cechowania kwestionariusza za pomocą skali Llkarti

P.1 Niżej wymieniono kilka czynników wpływających na działalność firm zagranicznych w Polsce. Proszę wyrazić swoją opinię przez zaznaczenia odpowiedniego miejsca przy każdym z czynników.

Ani llą

	Całkowicie się	Zgadzam	zgadzam, ani Hę nia	Nie zgadzam	Całkowicie się nie
	zgadzam	się	zgadzam	się	zgadzam
1. W Polsce istnieje chłon	□	□	□	□	□
ny rynek wewnętrzny	5	4	3	2	1
2. Konkurencja firm polskich	□	□	□	□	□
jest poważną przeszkodą	1	2	3	4	5
3. W Polsce jest możliwy	□	□	□	□	□
szybki wzrost zysków	5	4	3	2	1
4. Występuje nieżyczliwe	□	□	□	□	□
nastawienie władz cen-	1	2	3	4	5

tralnych

iprzyjającego lub niesprzyjającego dla postawy sformułowania danej pozycji W łkali Likertu. W tablicy 3.13 pozycje 1 i 3 są sprzyjające, a 2 i 4 — niesprzyja-jące. Zachowanie odpowiedniego kierunku wartości numerycznych ma na celu uniknięcie sprzeczności w zliczaniu wypełnionych kwestionariuszy. Najtrudniejszą czynnością w konstruowaniu skali Likerta jest dobór i sprawdzenie poszczególnych pozycji. W budowie skali wyodrębnia się zwykle kilka etapów.

Etap I: Sformułowanie wystarczającej liczby pozycji (zdań) obejmujących moZliwie wszystkie przejawy badanych postaw. Zdania te należy formułować tak. aby nie było kłopotów z rozpoznaniem ich jako zdań sprzyjających lub niesprzyjających. Powinny one też dokładnie odzwierciedlać postawy hipotetyczne. Na tym etapie nie ma żadnych ograniczeń co do liczby pozycji.

Etap 2: Przygotowanie kwestionariusza próbnego, gdzie wstępnie sformułowanym pozycjom przyporządkowuje się skale intensywności, jak to pokazano w tablicy 3.13.

Etap Dobranie próbki respondentów z próby ostatecznej oraz przeprowadzenie pomiaru próbnego.

Etap 4: Zliczanie wypełnionych kwestionariuszy próbnych. Skalom intensywności przyporządkowuje się wartości numeryczne z uwzględnieniem ich odpowiedniej kolejności. Wynikiem zliczenia są sumy punktów dla każdego respondenta. Zakładając, że respondent wypełnił część kwestionariusza prezentowaną w tablicy 3.13 i przydzielił pierwszej pozycji ocenę „zgadzam się" (4), drugiej „całkowicie się zgadzam" (5), trzeciej — „całkowicie się zgadzam" (5) oraz czwartej — „ani się zgadzam, ani się nie zgadzam" (3), otrzymuje on łącznie 17 punktów.

Etap 5: Wybór pozycji, które dobrze różnicują postawy sprzyjające i niesprzyjające oraz wystarczająco silnie korelują z liczbą punktów zsumowanych dla każdego respondenta. W tym celu grupuje się respondentów według liczby uzyskanych punktów. Respondenci, którzy uzyskali dużą liczbę punktów, są nastawieni przychylnie do danego obiektu, a respondenci o najmniejszej liczbie punktów — mają postawę negatywną. Analizę mocy różnicującej poszczególne pozycje przeprowadza się za pomocą testu t lub jednej z metod korelacji. Po zakończeniu obliczeń pozostawia się te pozycje, które wystarczająco silnie rozróżniają respondentów o postawie pozytywnej i respondentów o postawie negatywnej. Powinna być przy tym zachowana równowaga ilościowa między pozycjami sprzyjającymi i niesprzyjającymi. Analiza pozycji skali Likerta ma na celu zwiększenie wewnętrznej zgodności i rzetelności instrumentu pomiarowego.

Analiza danych z pomiaru przeprowadzonego za pomocą skali Likerta polega na porównaniu i interpretacji zliczonych punktów dla poszczególnych pozycji albo dla poszczególnych respondentów lub ich grup.

129