chalmers0058

60

Zależność obserwacji od teorii

umożliwia indukcjoniście uniknięcie zarzutów przeciwko jego twierdzeniu, że nauka opiera się na obserwacjach. Można jednak zakwestionować oddzielenie obu tych sposobów podejścia do teorii. Jest na przykład rzeczą rozsądną uznać, że teoria, która antycypuje i prowadzi do odkrycia nowych zjawisk, tak jak teoria Clerka Maxwella, która prowadziła do odkrycia fal radiowych, zasługuje na większą uwagę niż teoria, którą wynaleziono tylko po to, aby uporządkować zjawiska już znane, i która nie prowadzi do żadnych nowych odkryć. Mam nadzieję, że w miarę niniejszego wykładu stanie się rzeczą oczywistą, dlaczego naukę należy rozumieć jako wiedzę rozwijającą się i że teorię można właściwie ocenić tylko wówczas, gdy zwraca się uwagę na jej kontekst historyczny. Ocena teorii jest nierozerwalnie związana z okolicznościami, w których się ona po raz pierwszy pojawia.

Nawet jeżeli pozwolimy indukcjoniście na oddzielenie sposobu odkrycia od sposobu uzasadnienia teorii, jego stanowisko nadal jest zagrożone przez to, że zdania obserwacyjne są przesiąknięte teorią, a zatem obalalne. Indukcjonista chce wprowadzić ostre rozróżnienie między bezpośrednią obserwacją, co do której ma on nadzieję, że stanowić będzie trwałą podstawę wiedzy naukowej, a teoriami, które mają być uzasadniane w stopniu, w jakim uzyskują one indukcyjne wsparcie od owej trwałej, obserwacyjnej podstawy. Ci skrajni induk-cjoniści, czyli pozytywiści logiczni, głosili nawet, że teorie mają znaczenie o tyle, o ile można je potwierdzić w drodze bezpośredniej obserwacji. Stanowisko to jednak nie da się utrzymać, ponieważ niemożliwe jest wprowadzenie ostrego rozróżnienia pomiędzy obserwację i teorię, albowiem obserwacja, czy raczej zdania budowane na podstawie obserwacji, są przesiąknięte teorią.

Chociaż krytykowałem mocno indukcjonistyczną filozofię nauki w tym i w poprzednich rozdziałach, przedstawione argumenty nie stanowią rozstrzygającego obalenia tego programu. Problemu indukcji nie można wcale uważać za obalenie rozstrzygające, ponieważ jak już wcześniej wspomniałem, większość innych koncepcji filozoficznych stoi przed podobną trudnością. Wskazałem tylko jeden ze sposobów, w jaki można uniknąć do pewnego stopnia krytyki skoncentrowanej na zależności teorii od doświadczenia, i jestem przeko-