628033492

PRAKTYCZNA UŻYTECZNOŚĆ BADAŃ PRASOZNAWCZYCH 15

Przejście od teorii do praktyki jest w tym modelu zależne od motywacji, umiejętności i możliwości działania zarówno teoretyka, jak i praktyka. Jak słusznie zauważa Bogdan Suchodolski: „Hasło wiązania teorii z praktyką nie jest dyrektywą wystarczającą. Nie samo bowiem powiązanie jest ważne. Wszystko zależy od tego, jaka jest teoria i jaka jest praktyka, które mają być wiązane”. I dalej wyjaśnia: „Istnieją sytuacje, w których powiązanie teorii z praktyką dokonuje się na szczeblu niskim intelektualnie; staje się ono wówczas czynnikiem stabilizacji istniejącego układu. Teoria w tych warunkach jest właściwie tylko bądź powtórzeniem dawniejszych uogólnień, bądź prostym opisem rzeczywistości (...) Praktyka w tych warunkach jest po prostu rutyną, w której wszystko się powtarza; powtarzalność stanowi rękojmię jej słuszności i trwałości. Licha teoria zyskuje w ten sposób potwierdzenie w przestarzałej praktyce, a staroświecka praktyka ogranicza śmielsze horyzonty teorii. Przełamanie tego błędnego koła jest możliwe dzięki rewolucyjności teorii oraz dzięki nowatorstwu praktyki” ²⁸.

Ten model stosunku „nauka — praktyka” odchodzi od technokratycznego pojmowania zadań nauki, jako wyłącznie narzędzia wskazywania środków do danych celów, co charakteryzowało model dyrektywny. Zajmuje się on również oceną moralną celów i środków ich osiągania, wprowadza zatem perspektywę humanistyczną. Stąd ważnym zadaniem teoretyka jest analiza aksjologiczna badanego problemu. Jakkolwiek cel jest elementem istotnym, to sam nie wystarcza dla wyznaczenia działania. Potrzebne jest określenie warunków, w jakich może być zrealizowany. Stosunek między celem a warunkami wyznacza zadanie, które ma zostać rozwiązane²⁹. Oczywiście nie każde zadanie ma właściwe rozwiązanie. Stąd współpraca naukowca z praktykiem winna objąć również problem realizacji celu, a gdy się okaże, iż w danych warunkach nie jest on do zrealizowania, gotowości zmiany warunków. Zdarza się, że praktyk formułuje swój cel zbyt ogólnie, wówczas pomoc naukowca polega na analizie różnorodnych parametrów, aby minimalizować przeciwieństwa oraz wykluczyć sprzeczności między celami cząstkowymi czy etapowymi.

Warunki działania także wymagają naukowej analizy, nie są one raz na zawsze dane i niezmienne. Mamy zatem do czynienia z dialek-tyką kształtowania warunków, działania oraz celu. Te elementy są ze sobą dynamicznie powiązane i nie można relacji między nimi usztywniać, przypisując stałość któremukolwiek z nich.

W tym modelu, który najlepiej można nazwać modelem partnerskim, działanie ludzkie pojmuje się jako złożoną, wysokozorganizo-waną i świadomą praktykę społeczną, tak działacza praktycznego, jak i działacza teoretycznego (wedle określenia F. Bujaka). Powodzenie tej działalności zależy od wiedzy, siły pobudek, realności celów, aktualnego stanu warunków i możliwości ich zmiany, moralnej i technologicznej wartości dyrektyw praktycznych, umiejętności współpracy praktyka i teoretyka. Nie ma tu mowy o wyprowadzaniu dyrek-

²⁸    B. Suchodolski: Sprawność i wolność. W: Stosowanie nauk społecznych... (op. cit.), s. 12.

²⁹    S. Rubinstein: Podstawy psychologii ogólnej. Warszawa 1964, s. 716.