chalmers0056

58

Zależność obserwacji od teorii

wane przez tę teorię.) Przypuśćmy teraz, w drugim, hipotetycznym przykładzie, że bardzo chcę dokonać czegoś znaczącego w dziedzinie anatomii lub fizjologii człowieka i stwierdzam, że jak dotąd uczyniono bardzo niewielki postęp w badaniach nad wagą ludzkich małżowin usznych. Jeżeli na tej podstawie miałbym przejść do uważnych badań nad wagą małżowin usznych u ludzi, zapisując i kategoryzując wiele obserwacji, nie wniósłbym niczego ważnego do nauki. Mój czas byłby całkowicie stracony, jeżeli nie przedstawiłbym jakiejś teorii, według której ciężar małżowin usznych byłby ogromnie istotny, na przykład teorię wykazującą ścisły związek pomiędzy rozmiarami małżowin usznych a zachorowalnością na raka.

Przykład ten ilustruje ważny sens, w którym można mówić, że teoria poprzedza obserwację w nauce. Obserwacje i eksperymenty przeprowadza się, aby poddać sprawdzeniu jakąś teorię lub rzucić na nią nieco światła i należy utrwalać tylko te obserwacje, które mają znaczenie dla tak określonego zadania. Jednakże, ze względu na fakt, że teorie składające się na wiedzę naukową są obalalne i niezupełne, wskazówki dostarczane przez teorie co do tego, które obserwacje są ważne dla badanego zjawiska, mogą być błędne i prowadzić do pomijania istotnych czynników. Eksperyment Hertza stanowi dobry tego przykład. Jeden z czynników, który zaliczyłem do „zupełnie nieistotnych”, jest w istocie bardzo ważny. Konsekwencją sprawdzanej teorii było twierdzenie, że fale radiowe powinny mieć prędkość równą prędkości światła. Gdy Hertz mierzył prędkość fal radiowych, wielokrotnie stwierdzał, że ich prędkość jest znacząco niższa od prędkości światła. Nigdy nie udało mu się rozwiązać tego problemu. Dopiero po jego śmierci zagadkę tę rozwiązano. Fale radiowe, emitowane z jego urządzenia, były odbijane od ścian laboratorium z powrotem na urządzenie i zakłócały jego pomiary. Okazało się, że wymiary laboratorium są bardzo ważne. A zatem błędne i niezupełne teorie naukowe mogą dawać fałszywe wskazówki obserwatorowi. Problemy takie jednak należy rozwiązywać poprzez doskonalenie i rozszerzanie naszych teorii, nie zaś poprzez zapisywanie nieskończonej listy bezcelowych obserwacji.