chalmers0121

123

Paradygmaty a nauka normalna

2. PARADYGMATY A NAUKA NORMALNA

Nauka dojrzała jest rządzona jednym paradygmatem.¹ Paradygmat ustanawia standardy właściwej pracy w ramach nauki, którą on kieruje. Paradygmat koordynuje i kieruje „rozwiązywaniem łamigłówek”, któremu oddają się pracujące w jego ramach grupy uczonych. Według Kuhna istnienie paradygmatu, wspierającego tradycję danej nauki normalnej, jest cechą odróżniającą naukę od nie-nauki. Mechanika Newtona, optyka falowa i klasyczna teoria elektromagnetyczna były i nadal są paradygmatami i dlatego można je uznać za dyscypliny naukowe. Znaczna część współczesnych badań socjologicznych odbywa się w sposób pozbawiony paradygmatu i nie zasługuje tym samym na miano nauki.

Jak się poniżej okaże, w naturze paradygmatu leży to, iż wymyka się on jakiejkolwiek definicji. Mimo to można opisać przynajmniej niektóre typowe składniki paradygmatu. Do tych składników należą jasno sformułowane prawa i założenia teoretyczne, analogiczne do odpowiednich składników twardego rdzenia w programach badawczych Lakatosa. Zatem newtonowskie prawa ruchu stanowią część paradygmatu nauki newtonowskiej, a równania Maxwella są częścią paradygmatu teorii elektromagnetycznej. Paradygmaty zawierają również typowe sposoby stosowania podstawowych praw w różnorodnych sytuacjach teoretycznych. Na przykład paradygmat newtonowski zawiera metody stosowania praw ruchu Newtona w wyjaśnianiu ruchów planet, wahadeł, zderzeń kul bilardowych, itd. Paradygmat obejmuje również instrumentarium naukowe oraz techniczne sposoby odnoszenia praw paradygmatu do rzeczywistego świata. Zastosowanie paradygmatu newtonowskiego w astronomii wymaga użycia różnych rodzajów teleskopów wraz z technikami wprowadzania poprawek do zebranych danych przy ich użyciu. Innym składnikiem paradygmatu są bardzo ogólne, metafizyczne zasady kierujące pracą w ramach paradygmatu. Przez cały wiek dziewiętnasty

1

Po napisaniu The Structure of Scientific Rewlutions Kuhn przyznał, że pierwotnie posługiwał się terminem „paradygmat” w niejednoznaczy sposób, W Posłowiu do wydania w 1970 roku odróżnia ogólny sens tego terminu, który teraz oddaje przy użyciu terminu „disciplinary matrix” [matryca discyplinama”] oraz jego węższy sens, który obecnie oddaje słowem „exemplar” [„przykład”]. Ja posługuję się słowem „paradygmat” w jego sensie ogólnym, który teraz Kuhn określa mianem matrycy dyscyplinarnej.