chalmers0190

192 Prawda, realizm, instrumentalizm

wskoczył na płot. Zdanie jest prawdziwe, jeżeli rzeczy się mają tak, jak głosi to zdanie, i jest fałszywe, gdy jest inaczej.

Jedną z trudności tego pojęcia jest to, że bardzo łatwo prowadzi do antynomii. Przykładem antynomii jest paradoks kłamcy. Jeżeli powiem, że „Nigdy nie mówię prawdy”, to jeżeli to, co powiedziałem, jest prawdą, to to, co powiedziałem, jest fałszem. A oto inny znany przykład: wyobraźmy sobie kartkę, na której z jednej strony jest zdanie: „zdanie napisane na drugiej stronie tej kartki jest prawdziwe”, zaś na drugiej stronie tej kartki jest zdanie: „zdanie na drugiej stronie tej kartki jest fałszywe”. Nie jest trudno zauważyć, że w tej sytuacji musimy dojść do paradoksalnego wniosku, iż oba zdania na tej kartce są zarówno prawdziwe jak i fałszywe.

Słynny logik Alfred Tarski wykazał, w jaki sposób można uniknąć paradoksów w ramach określonych systemów językowych. Kluczową sprawą jest przekonanie Tarskiego, że gdy mówimy o prawdziwości lub fałszywości zdań w pewnym systemie językowym, należy uważnie rozróżniać zdania systemu językowego, o których się mówi, tj. zdania „języka przedmiotowego”, od zdań tego systemu językowego, za pomocą których mówi się o zdaniach języka przedmiotowego; te drugie zdania należą do „metajęzyka”. Stosując teorię Tarskiego do paradoksu ze zdaniami na kartce, musimy rozstrzygnąć, czy zdania na kartce należą do systemu zdań, o których się mówi, czy do systemu zdań, za pomocą których się mówi. Jeżeli zdania z obu stron kartki uzna się za zdania z języka przedmiotowego, nie można uważać zarazem, że mówią one o sobie samych. Kiedy przestrzega się zasady, że każde zdanie musi należeć albo do języka przedmiotowego albo do metajęzyka, lecz nie do obu zarazem, czyli że żadne zdanie nie może mówić o zdaniu, które mówi o nim, wówczas paradoksy nie powstają.

Zasadniczą ideą korespondencyjnej teorii prawdy Tarskiego jest to, że jeżeli chcemy orzekać o zdaniach danego języka czy są prawdziwe, czy fałszywe, musimy posiadać język bardziej ogólny, metajęzyk, w którym możemy mówić zarazem o zdaniach języka przedmiotowego, jak i faktach, z którymi zdania te mają korespondować. Tarski musiał wykazać, w jaki sposób korespondencyjne pojęcie prawdy można interpretować tak, aby odnosiło się do wszystkich