Cogito 4 człowiek natura

POL-SKl - USTNA MATURA

UWAGA!

Fragment „Sklepów

cynamonowych" do pytania nr 1 znajdziecie na YW.cogito.com.pl w zakładce Szkoła / Matura

^:e 2 - związane z tekstem <OH>cznym

Jfc« i re-.eksje na temat relacji frłowiek - przyroda wyrażają twórcy w dziełach? Odpowiedz rjj przykładzie podanego tekstu < u (tury (obrazu Caspara Paw da Friedricha „Wędrowiec") oraz utworów literackich.

Wstęp:

Caspar David Friedrich to niemiecki malarz epoki romantyzmu. Chętnie malował pejzaże i sylwetki ludzi na tle zachodów słońca, nadmorskich i górskich krajobrazów. Do jego ulubionych pejzaży należały krajobrazy Rugii.

Teza:

Obraz Friedricha budzi refleksję o potędze przyrody i bezsilności człowieka wobec niej. Natura wyrasta na jednego z bohaterów dzieła.

Opis obrazu:

Tyłem odwrócony, samotny, elegancko ubrany człowiek stoi na skale nad przepaścią. Patrzy na bezkresny pejzaż pogrążony we mgle. Mgła przypomina morskie odmęty (drugi tytuł obrazu „Wędrowiec nad morzem mgły").

Interpretacja:

Mężczyzna kontempluje groźną, piękną, budzącą zachwyt, ale i strach przyrodę. Stoi nad przepaścią, trudno odgadnąć jego myśli i uczucia: zachwyca się, boi się, a może myśli o samobójstwie? Wydaje się znikomy, słaby wobec natury.

Jego postawa przypomina bohaterów romantycznych z utworów literackich, również samotnych, przeżywających ważne wędrówki - po świecie i w głąb siebie, zafascynowanych przyrodą i kontemplujących. Są to ludzie stanu wyższego tak jak ów elegancko ubrany mężczyzna.

Wedle wielu interpretacji obraz przestawia spotkanie człowieka z sacrum za pośrednictwem przyrody.

Przykłady z literatury:

Przyroda, pejzaż odgrywa wielką rolę nie tylko w malarstwie, ale i utworach romantycznych, np. balladach Goethego czy Mickiewicza.

W utworze Goethego „Król olszyn" (znanym także jako „Król elfów" i „Król olch") odnajdujemy tę samą, co u Friedricha, potęgę natury i bezradność człowieka wobec niej. Ojciec umierającego chłopca jest bezsilny wobec tworów wyobraźni z-odzonych podczas wędrówki przez las w umyśle chłopca. Fantastyczna postać króla elfów żyjącego w nocnym, wypełnionym szumami wichrów

lesie okazuje się silniejsza od znanych ojcu chłopca realnych rzeczy, małego bohatera zwycięża choroba i śmierć, a może król olch?

W balladach Mickiewicza, np. utworze „Lilije", objawia się potęga przyrody. Mężobójczyni po zbrodni ucieka przez las, ale nie dają jej spokoju głosy przyrody, przypominające o zabiciu małżonka. Natura w postaci lilii mści się w okrutnym finale: ślubny wieniec upleciony przez jednego z braci męża dla wdowy przyciąga widmo zabitego, na którego mogile rwane było kwiecie... Zemsta nieboszczyka prowadzi do ogólnej tragedii (zapada się świątynia i wszyscy w niej giną).

Potęga przyrody objawia się też w innych balladach Mickiewicza. Jeziora, kwiaty, głazy kryją mroczne tajemnice opisane w utworach „Świteź", „Świtezianka", „Rybka". Przyroda w balladach wieszcza jest mroczna, tajemnicza, tworzy nastrój, ale też jest silniejsza od człowieka i wymierza ludową sprawiedliwość.

Scena z dramatu „Kordian" Słowackiego ukazująca tytułowego bohatera na Mont Blanc („jam jest posąg człowieka na posągu świata) także przypomina wizję Friedricha. Kordian na alpejskim szczycie zastanawia się, czy nie odebrać sobie życia (czy nie rzucić się w lodowe szczeliny) oraz przechodzi wewnętrzną przemianę (zamykając pewien etap w swoim życiu i odnajduje zupełnie nowe idee i cele).

Wnioski:

Przyroda zarówno na obrazie Friedricha, jak i w wymienionych utworach literackich romantyków towarzyszy człowiekowi, jest niemal wszechmocna, budzi podziw, strach, przerażenie, skłania do refleksji i podróży w głąb siebie. Dominuje nad człowiekiem. Jest nie tylko tłem przeżyć jakiejś osoby, ale odrębnym bohaterem dzieła, zarówno literackiego, jak i malarskiego.

Podsumowanie:

Zarówno utwory literackie, jak i obrazy epoki romantyzmu, takie jak „Wędrowiec", ukazują samotnego człowieka, wędrowca wobec ogromu, potęgi, bezkresu przyrody.

O co może zapytać komisja w rozmowie?

Komisja może zapytać o cechy bohatera romantycznego. O to, na czym polegała przemiana Kordiana i skąd pochodzi jego imię. Warto być przygotowanym na pytania o gatunki literackie, do jakich należą wspomniane utwory („Król elfów", „Rybka", „Lilije", „Świteź", „Świtezianka" to ballady, „Kordian" to dramat romantyczny). O synkre-tyzm ballady, cechy dramatu romantycznego, na czym polega sprawiedliwość ludowa w balladach, czy przyroda

ukazana w utworach i na obrazach epoki była przyjazna człowiekowi.

*****

?>J-