Cogito dziecko�

POLSK.I - USTNA MATURA

Dziecko w tym dziele sztuki zostało pokazane jako tajemnicza, wrażliwa istota, mająca swój odrębny, wewnętrzny świat.

Opis tekstu kultury:

Obraz „Dziewczynka z chryzantemami" jest portretem rudowłosej, bladej, ciemnookiej istoty, która stoi na tle fioletowawej ściany. Dziecko ma wielkie, czarne oczy, nieprzeniknione, zwrócone na widza. Puszyste, gęste, lekko kręcone włosy spływają na ramiona dziewczynki. Ubrano ją w ciemną (ciemnofioletową?, ciemnoniebieską?) suknię, jej dłonie są splecione. Pod pachami

Olga Boznańska, „Dziewczynka z chryzantemami"

trzyma bukiet białych, dużych kwiatów - chryzantem. Obraz utrzymany jest w tonacjach szarości, z których przebija nuta fioletu, niebieskiego.

Interpretacja:

Badacze sztuki orzekli, że ciemna suknia dziewczynki i białe kwiaty - chryzantemy - symbolizują śmierć. Czarne oczy postaci porównywali do wielkich kropli atramentu. Niektórzy twierdzili, że dziecko przypomina zjawę. Niewątpliwie postać jest tajemnicza, a jej twarz nieprzenikniona. Nastrój obrazu skłania do melancholii i smutku, dziewczynka się nie uśmiecha, jest poważna, jej oczy są ciemne, a barwy, które dominują na obrazie - smutne.

Niewątpliwie dziewczynka jest pokazana jako postać mająca swój świat, nieprzenikniony dla widzów.

PrzykTad z literatury:

Postaci dzieci przedstawiano często w utworach epoki pozytywizmu, zwłaszcza w nowelistyce i obrazkach. Janko Muzykant, tytułowy bohater noweli Henryka Sienkiewicza, jest biednym, wątłym, słabym dzieckiem

wychowywanym na wsi, kochającym muzykę i nadwrażliwym, ale niemającym warunków do realizowania swych pasji. To chłopiec nieszczęśliwy i skrzywdzony przez los, pracujący ponad siły od wczesnego dzieciństwa, pozbawiony rozrywek i możliwości rozwoju. Gdy pewnego dnia ukradnie skrzypce, zostanie ukarany i dotkliwie pobity przez stójkowego. Skutkiem pobicia będzie choroba i śmierć dziecka, które do ostatnich chwil życia nie przestanie marzyć o własnych skrzypcach. Janko umrze, tymczasem właściciele jego wsi będą wyszukiwać talenty za granicą i nawet nie zdadzą sobie sprawy, że w ich własnym majątku umarł mały artysta.

Wnioski:

Zarówno na obrazie Boznańskiej, jak i w noweli Sienkiewicza, dzieci są w centrum zainteresowania, wyrastają na głównych bohaterów i mają swój odrębny świat.

Podsumowanie:

Temat dziecka staje się ważny w literaturze i malarstwie XIX wieku. Zaczyna leżeć w sferze zainteresowań artystów.

O co może zapytać komisja w rozmowie ze zdającym?

• Jakie stereotypy wiążą się z postacią dziecka w tekstach kultury?

Dziecko jako istota niewinna, dobra, aseksualna, naiwna - pokazuje np. „Biblia", inaczej „Władca much" Williama Goldinga - gdzie są dzieci-potwory.

cJo/bób    toi/lOOJblj

ftuogffgótj pojmi/ó só&

M (OCjlOOdzutt CoOzHji/C/r

•    „Lalka" Bolesława Prusa (postać Heli, córeczki pani Stawskiej, ucieleśnienie naiwności i niewinności dziecka)

•    „Gęsiarka" Leopolda Staffa (wiersz o małym biednym wiejskim dziecku pracującym ponad siły)

•    „Wesele" Stanisława Wyspiańskiego (Isia, naiwne

dziecko, wyganiające z wesela chochoła, dziewczynka skora do zabawy, niechętnie chodząca wieczorem spać)    £

•    „Katarynka" Bolesława Prusa (obraz skrzywdzonej przez los, biednej, niewidomej dziewczynki, która kocha katarynki)

•    „Chłopi" Reymonta (obraz dzieci    J

uczestniczących w rytmie pracy ^{xi/ i zabawy wiejskiej gromady)

•    „Nie-Boska komedia" Zygmunta Krasińskiego (postać Orcia, małego poety)

3^