domagala015

70 Integracja Polski z| Unią Europejską

początkowo na 38-58 miliardów ECU rocznie¹⁵. Wśród państw Wspólnoty, zwłaszcza bogatszych, dominował pogląd, że poszerzenie nie może powodować zwiększenia budżetu UE.

I

Poszukiwanie dodatkowych środków na poszerzenie wywołało spór wśród państw UE. Państwa biedniejsze obawiały się, że przy utrzymaniu ówczesnej wysokości wspólnotowego budżetu poszerzenie zostanie sfinansowane przez redukcję wydatków na politykę strukturalną. Hiszpania powoływała się na zasadę solidarności, stwierdzając, że to państwa bogatsze, które odniosą większe korzyści z poszerzenia, powinny wyasygnować odpowiednie środki dla nowych członków. Tymczasem Niemcy wspierane przez Austrię, Szwecję i Holandię odpowiadały, że właśnie w imię solidarności Hiszpania powinna zrezygnować z części przysługujących jej funduszy. Domagały się tym samym reformy wspólnotowego budżetu, obawiając się, że sfinansowanie przyjęcia nowych państw do UE spadnie głównie na ich barki. Warto zauważyć, że niemieckie dążenia do obniżenia wkładu do budżetu (RFN jest największym płatnikiem netto w UE) stały częściowo w sprzeczności z częstymi deklaracjami poparcia dla idei poszerzenia¹⁶.

Komisja Europejska w Agendzie 2000 przedstawiła założenia finansowe na lata 2000-2006. Zaproponowała ona kompromis, wedle którego wszystkie unijne priorytety miały być sfinansowane bez podnoszenia pułapu środków własnych. Wydatki na fundusze strukturalne powinny zostać utrzymane na poziomie 0,46 unijnego PKB i wynieść (włączając w to wydatki na Fundusz Spójności, pomoc przedczłon-kowską i nowe państwa UE) 275 miliardów euro, z czego państwa „piętnastki” miały otrzymać 210 miliardów euro. Zgodnie z Nową Perspektywą Finansową przewidywano, że najbardziej dynamiczny będzie wzrost wydatków związanych z sieciami transeuropejskimi, nauką, badaniami i technologiami, co jest potwierdzeniem ich rosnącej wagi dla przyszłości UE.

Spory i dyskusje wywoływała też Wspólna Polityka Rolna (WPR; Common Agriculture Policy, CAP), gdyż zdaniem większości bez wprowadzenia zmian w jej zasadach objęcie nią Polski i innych państw kandydujących doprowadziłoby Unię do bankructwa. Komisja Europejska w Agendzie 2000 ze względu na znaczne różnice w cenie płodów rolnych, owoców i warzyw oraz mięsa proponowała przyjęcie okresów przejściowych, tak aby przeciwdziałać szokom cenowym w przyszłych nowych państwach UE. Na tej podstawie eksperci Komisji Europejskiej twierdzili, że w okresie przejściowym nie byłoby konieczne wspieranie dochodów bezpośrednich rolników, a w zamian państwa przystępujące do Unii mogłyby uzyskać pomoc

Polityczne podstawy procesu poszerzenia Unii Europejskiej, Kolegium Nalolińskie, Warszawa 1999, s. 36. Ibidem, s. 37.

Instytucjonalno-prawne ramy procesu integracyjnego... ~J"j

strukturalną dla wsi. Po upływie okresów przejściowych Agenda 2000 zapowiadała albo zrewidowanie całego systemu, albo objęcie nowych państw dopłatami. Była to potencjalnie jedna z najtrudniejszych kwestii w negocjacjach mających się rozpocząć niedługo po ogłoszeniu Agendy.

Problem finansowego przygotowania Unii Europejskiej do przyjęcia nowych członków stał się głównym przedmiotem specjalnego spotkania Rady Europejskiej w Berlinie w 1999 roku, a punktem odniesienia była Agenda 2000. Jeszcze przed szczytem komentowano propozycje Komisji jako niewystarczające, a nawet rozczarowujące, zwłaszcza w kwestij reformy Wspólnej Polityki Rolnej. Przewodniczące UE Niemcy starały uwierzytelnić swoje proeuropejskie stanowisko, co skutkowało ich koncyliacyjną postawą. JWydatki na poszczególne cele finansowe zostały zredukowane, ale nie kosztem/fmansowania poszerzenia - ustalono bowiem zasadę ringfencing, czyli całkowitego oddzielenia sum związanych z poszerzeniem od wydatków na bieżące potrzeby państw członkowskich.

Państwom najbogatszym udało się ustabilizować budżet na poziomie 1,27%, co jeszcze kilka lat przed szczytem było uważane za niemożliwe. Poziom wydatków utrzymano dzięki redukcjom w polityce strukturalnej i WPR, przy czym niemalże każde z państw członkowskich otrzymało jakąś formę rekompensaty: państwa najuboższe zagwarantowały sobie dalsze wpływy z Funduszu Kohezyjnego, Wielka Brytania utrzymała rabat, Francja zapewniła dalsze subsydiowanie rolnictwa, reszta państw wywalczyła sobie dodatkowe ustępstwa bądź zmniejszenie udziału VAT w kontrybucjach do budżetu. Przegrane wydawały się jedynie Niemcy. Jednak kanclerz Schroeder stwierdził, że na poszerzeniu jego kraj i tak zyska najwięcej.

Reformy finansów Unii Europejskiej nie można uznać za głęboką. Nie wprowadzono zasadniczych zmian mechanizmów wydatkowania zasobów budżetowych. Ze względu na dość histeryczne reakcje części państw nie udało się zmienić sposobu finansowania polityki rolnej ani zredukować poziomu wsparcia dla wielu relatywnie bogatych regionów. Ta pierwsza kwestia miała duże znaczenie, ponieważ mogła wpływać na spowolnienie negocjacji z Polską w dziedzinie rolnictwa (utrzymanie dotychczasowego kształtu WPR wykluczałoby równorzędne traktowanie rolników z wszystkich - starych i nowych - państw Unii). Z punktu widzenia rozszerzenia UE większość podjętych wysiłków była niewystarczająca i połowiczna. Mimo to uzgodniony kompromis otwierał drogę Polsce i innym krajom do akcesji.

3.3.2. Partnerstwo dla Członkostwa

Agenda 2000 zawierała postulaty wzmocnienia ustanowionej wcześniej strategii przedakcesyjnej. Była to po części konsekwencja krytyki przyjętych w Essen rozwiązań, choć istotniejszą rolę odgrywały wnioski avis - strategia miała pomóc