domagala019

i

72 Integracja Polski i Unią Europejską

przedstawiciel, co oznaczało, że Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania i Wiochy utracą prawo do desygnowania dwóch komisarzy. W zamian jednak duże państwa Unii (także Polska) uzyskają korzystniejszy dla siebie rozkład głosów w Radzie Unii Europejskiej. Zmianę ten wprowadzano, aby w większym niż dotychczas stopniu powiązać liczbę głosów z potencjałem demograficznym państwa. Doprecyzowanie nowego podziału głosów i rozważanego dwustopniowego określania większości (czyli większość krajów członkowskich plus większość ludności w państwach UE) miało nastąpić na ewentualnej nowej konferencji międzyrządowej.

Istotne zmiany zapowiadano w funkcjonowaniu Parlamentu Europejskiego. Wiązało się to z generalną tendencją przekazywania Parlamentowi coraz to nowych kompetencji oraz perspektywicznemu przejęciu przezeń pierwszorzędnej (lub równorzędnej względem Rady UE) roli w procesie ustawodawczym. Zakładano, że liczba deputowanych nie może przekroczyć 700, co implikowało nowy podział mandatów między obecnych i przyszłych członków Wspólnoty na następnej konferencji międzyrządowej.

Rozbieżność stanowisk wielu państw Unii nie pozwoliła na głębsze zmiany w systemie instytucjonalnym, ale mimo to podpisanie traktatu pozwoliło na otwarcie i kontynuowanie negocjacji akcesyjnych. Dopiero następny traktat, precyzujący kwestie podziału głosów, można uważać za spełnienie jednego z warunków, jakie podała Rada Europejska na szczycie w Kopenhadze w 1993 roku - zdolności Unii Europejskiej do przyjęcia nowych członków.

3.4.2. Traktat nicejski

Traktat nicejski, podobnie jak Traktat amsterdamski, zmieniał traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i Unię Europejską. Podpisanie tego dokumentu (26 lutego 2001 roku) poprzedzała Konferencja Międzyrządowa, rozpoczęta 14 lutego 2000 roku, a zakończona podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Nicei 7-11 grudnia 2000 roku. Przyjęcie traktatu było koniecznym warunkiem sfinalizowania procesu poszerzenia, gdyż niemożliwe stało się funkcjonowanie w dotychczasowych ramach instytucjonalnych Unii złożonej z ponad 20 państw. W Irlandii trzeba było przeprowadzić dwa referenda ratyfikujące traktat. W pierwszym głosowaniu, 7 czerwca 2001 roku, Irlandczycy powiedzieli „nie” modyfikacji traktatów (54% przeciw, przy bardzo niskiej frekwencji - 35%). Drugie referendum kończyło procedurę ratyfikacyjną - 19 października 2001 roku prawie 63% obywateli Irlandii (frekwencja wyniosła 49,5%) zagłosowało za Traktatem nicejskim.

Wprowadzone zmiany przygotowały Unię Europejską do poszerzenia o kolejnych 12 państw (czyli do 27 członków). Dyskusja koncentrowała się na czterech zasadniczych kwestiach:

Instytucjonalno-prawne ramy procesu integracyjnego... ~j^

■    kształcie i składzie Komisji Europejskiej;

■    podziale głosów w Radzie Unii Europejskiej;

■    rozszerzeniu zakresu stosowania większości kwalifikowanej w Radzie UE;

■    liczbie mandatów w Parlamencie Europejskim oraz liczbie sędziów w Trybunale Sprawiedliwości.

Państwa UE podjęły także wiele innych decyzji, np. odnośnie do procedury zawieszania państwa w prawach wynikających z członkostwa, uściślenie zasady ściślejszej współpracy, a także wprowadzenie jej do II filara Unii czy wykreślenia zapisów o Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) w wyniku wcześniejszej decyzji o zastąpieniu UZE siłami unijnymi.

Najistotniejsze z punktu widzenia państw kandydujących postanowienia traktatu można było odnaleźć w Protokole w sprawie rozszerzenia Unii Europejskiej oraz Deklaracji w sprawie rozszerzenia Unii Europejskiej. Przyjęte w Nicei zmiany obowiązują do dzisiaj ze względu na fiasko Traktatu konstytucyjnego i tym samym wyznaczają pozycję Polski oraz innych państw w systemie instytucji unijnych.

Jedną z najbardziej drażliwych spraw było ustalanie składu Komisji Europejskiej po poszerzeniu. Reformę zamierzano wprowadzić w dwóch etapach, co potwierdzał art. 4 wymienionego wyżej Protokołu. Począwszy od 1 stycznia 2005 roku, w skład Komisji wchodził jeden obywatel każdego kraju członkowskiego, ale liczba jej członków mogła zostać zmieniona jednomyślną decyzją Rady UE. Natomiast z chwilą, gdy w Unii znajdzie się 27 państw, liczba członków Komisji będzie niższa od liczby państw członkowskich. Wybierani będą na podstawie rotacji równościowej, a jej zasady określi Rada UE. Opisane zmiany zostaną wprowadzone wraz z datą objęcia funkcji przez pierwszą Komisję, jaka powstanie po dacie przyjęcia do Unii dwudziestego siódmego członka.

Jeszcze więcej kontrowersji wywoływała kwestia ważenia głosów w Radzie Unii Europejskiej. Negocjacje toczyły się do ostatniej chwili, a jedną z osi sporu była liczba głosów przypadająca Polsce. Przyjęty w Nicei system ważenia głosów to efekt kompromisu, który miał na celu:

■    silniejsze powiązanie liczby głosów z potencjałem demograficznym państw (postulat państw ludnych);

■    utrzymanie nadreprezentacji państw małych;

« zwiększenie legitymizacji demokratycznej procesu decyzyjnego przez wprowadzenia wymogu poparcia aktu ze strony co najmniej 62% ludności UE.

Ostatecznie w myśl Deklaracji w sprawie poszerzenia system ważenia głosów w Radzie Unii Europejskiej liczącej 27 państw członkowskich przedstawiał się następująco: