Drzewo życia5

raczy przejawów kultury chłopskiej, ale co gorsze całej nauki zajmującej się problemami o wiele szerszymi i znacznie bardziej skomplikowanymi, niż wynikałoby to z ich prac. Mamy na myśli przede wszystkim niezwykle w ostatnich latach popularnego Oskara Kolberga. Podobnych potocznych skojarzeń można by wymienić znacznie więcej. Trudno jednak powiedzieć, że w społeczeństwie polskim rzetelna wiedza o kulturze ludowej jest dostatecznie upowszechniona. Nie w tym rzecz bowiem, by hasło „kultura ludowa” wywoływało w odpowiedzi nazwę „Cepelia”. Wiedza o kulturze ludności wiejskiej powinna prowadzić do innych celów. Jednym z nich jest świadomość korzeni wielości zjawisk składających się na kulturę polską i decydujących o jej specyfice.

W historii kultury polskiej da się wydzielić dwa podstawowe nurty. Jeden obejmuje kulturę szerokich mas ludowych — chłopstwa, drugi kulturę, którą określić można mianem elitarnej. Podział ten niewątpliwie upraszcza w pewnym stopniu rzeczywistość; o ile 'bowiem nurt ludowy, mimo wszystkich różnic regionalnych, stanowi kompleks dość jednolity, o tyle kultura elitarna obejmowała tak różne zjawiska, jak na przykład kulturę warstwy szlacheckiej i mieszczaństwa. Pozostaniemy jednak przy tym ogólnym ujęciu, gdyż 'przedmiotem naszych zainteresowań będzie wyłącznie kultura ludowa.

O wyodrębnieniu się dwóch nurtów można mówić w zasadzie od średniowiecza, kiedy to wraz z procesem budowania państwowości polskiej rozpoczęło się coraz wyraźniejsze różnicowanie się stylu życia i tradycji rozmaitych warstw społecznych. Jeżeli założymy, że we wcześniejszym okresie panowała pewna jednolitość kulturowa w ramach poszczególnych grup plemiennych, to później zaczęły wyłaniać się z nich grupy ludżi coraz

8