Drzewo życia7

maga wielu jeszcze prac, które ukazałyby kulturę wsi minionych wieków w prawdziwym świetle i właściwej perspektywie.

Podejmując rozważania nad wizją świata i człowieka nie stawiamy sobie aż tak daleko idących celów. Chcemy jedynie ukazać tę dziedzinę kultury jako układ odniesienia konkretnych ludzi, układ, który nawet jeśli był całkowicie złudny — jak pisał Erich Fromm — to jednak zaspokajał potrzebę posiadania sensownego obrazu świata. A jest to potrzeba uniwersalna. Ujęcie wizji w tej perspektywie wydawało nam się konieczne, ponieważ istniejące prace o tak zwanej kulturze duchowej ludności wsi, jakkolwiek czasami poruszają problemy, które znajdą wyraz na kartach naszej pracy, prezentując wierzenia i wiedzę ludową nader często podchodzą do nich jak do chaotycznego zbioru wytworów rozbrajająco naiwnej i prymitywnej umysłowości, gotowej zaakceptować każdą bzdurę i każdy wymysł. Sąd ten doskonale pasuje skądinąd do wspomnianego stereotypu. Czy jednak było tak rzeczywiście? Czy fakt, że ludzie gromadzący ongiś tak cenne obecnie źródła etnograficzne, dające podstawę do rekonstrukcji wcale sporego fragmentu historii kultury polskiej, nie dostrzegali w nich nic poza romantycznymi bajaniami bądź irracjonalnymi wymysłami nieoświeconej wyobraźni, zwalnia nas od obowiązku sprawdzenia ich domniemy-wań?

Już w trakcie gromadzenia materiałów okazało się, że one same, skrupulatnie zestawione, dostarczają argumentu przeciwko hipotezom dawnych zbieraczy. Nie po raz pierwszy sprawdzają się słowa wybitnego etnologa francuskiego Claude Lćvi-Strauissa, który przy okazji studiów nad kulturą społeczności plemiennych stwierdził: „Prymitywizm ekonomiczny nie jest związany koniecznie z prymitywizmem umysłowym”. Po-

10