Drzewo życia
2

okresie istniały obok siebie wierzenia chrześcijańskie oraz, zupełnie nieraz im obce, wierzenia ludowe. Nie brakowało też wierzeń będących przykładami synkrety-zacji religijnej.

Do przeszłości należy już pogląd, że cała kultura ludowa, czy przynajmniej wierzenia, była pozostałością czasów minionych. Wiadomo że kultura jest zjawiskiem dynamicznym, podlegającym w czasie różnorakim przemianom, tak na skutek czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych. I gdy mówimy o światopoglądzie przełomu wieków, musimy pamiętać, iż był to tylko pewien stan procesu trwającego od setek lat, podczas którego jedne treści zanikły, inne wchodziły w ramy systemu. Nie wszystkie dziedziny kultury podlegały zmianom w jednakowym stopniu i w podobnym tempie. Chociaż — jak powiedzieliśmy — nikt dziś nie twierdzi, że wierzenia ludowe kontynuują bezpośrednio dawną religię słowiańską, to jednak nadal utrzymuje się przekonanie, iż wiele treści kulturowych mogło przetrwać setki lat. Jeszcze na początku XX wieku istniały wierzenia identyczne z wierzeniami zanotowanymi przez średniowiecznych kronikarzy. O ile fakt ten jest przynajmniej w kilku wypadkach stwierdzony z całą pewnością, o tyle teza o trwaniu pewnych struktur kulturowych, schematów organizujących treści kulturowe i decydujących o ich znaczeniu jest trudniejsza do sprawdzenia. Niemniej jednak wydaje się, że miały one jeszcze większe szanse przetrwania, przede wszystkim dlatego, że nigdy nie były poddane bezpośrednim oddziaływaniom, mającym na celu ich zmianę. Pod tym względem na szczególną uwagę zasługuje szeroko rozumiany światopogląd oraz obrzędowość ludowa. Za możliwością trwania archaicznych struktur w wierzeniach przemawia już tryb upowszechniania chrześcijaństwa. Jakkolwiek wykorzeniono — też nie tak szybko — wiarę w