Drzewo życia6

bardziej różniących się pod względem kultury od pozostałej części społeczeństwa. Mówimy o tym, gdyż warto uświadomić sobie sprawę dość oczywistą, choć umykającą nieraz uwadze, a mianowicie, że to nie kultura ludowa powstała w średniowieczu wraz z uformowaniem się stosunków feudalnych, ale wyłonił się wtedy ów drugi nurt kulturowy odrywający się od podłoża macierzystego i kształtujący się pod wpływem prądów docierających do Polski głównie z Europy zachodniej. Kultura elitarna zawsze reprezentowana była przez mniejszość społeczeństwa. Współistniała jednak z kulturą ludową, dłużej kontynuującą wiele elementów dawnej kultury słowiańskiej. Obie oddziaływały na siebie, ale rozwój ich szedł nieco odmiennymi drogami.

Obraz życia ludności wiejskiej w późniejszych, znacznie lepiej znanych od średniowiecza okresach historycznych, widziany jest przez nas zwykle z perspektywy jej sytuacji społeczno-ekonomicznej. W szkolnych podręcznikach historii bardzo mało (jeżeli w ogóle) poświęca się miejsca kulturze tej warstwy społecznej. To jednostronne ujęcie spowodowało wytworzenie się w świadomości szerokich mas Polaków pewnego stereotypu, przez który patrzy się na cały okres rozwoju kultury chłopskiej do czasów niemal współczesnych. Chłop kojarzy się z nędzą, prymitywizmem, zacofaniem i zabobonami. Co dobrego można o nim powiedzieć to tylko, że był uciskany, gnębiony i dyskryminowany. Ile by nie było w tym prawdy, stereotyp niewiele wyjaśnia w kwestii specyfiki kultury ludności wiejskiej, a wobec braku dostatecznej o niej wiedzy jest — w naturalny niejako sposób — rozciągany na całokształt życia. Stanowi tym samym doskonałą podstawę do funkcjonowania fałszywego obrazu uznawanych przez lud norm, wzorów i wartości. Jest to problem bardzo istotny i wy-

9