DSC00340 (8)

752 U DIAGNOSTYKA UKŁADÓW I NARZĄDÓW

Tabela 18.13. Badanie funkcji wątroby

Funkcje

^s>ntean^

Metabolizm i wydalanie Bilirubina, bromosułfoftaleina/zieleń indocyjaninowa kwasy żółciowe Cholestaza    Fosfataza alkaliczna. GGTP₍5*NT

Integralność komórki i Aminotransferazy

Detoksykacja

Wątroba jest narządem przeprowadzającym proces detoksykacji toksyn pochodzenia egzo- i endogennego (np. benzen, naftalen, leki). Podstawą procesu detoksykacji jest hy-droksylacja związków aromatycznych oraz przyłączanie reszt kwasu glukuronowego, siarkowego i innych.

W wątrobie zachodzi też proces wiązania i detoksykacji amoniaku wytwarzanego w przebiegu metabolizmu aminokwasów i jako produktu metabolizmu bakterii jelitowych. Amoniak transportowany jest wraz z prądem krwi do wątroby, gdzie przekształca się w mocznik w procesach tzw. cyklu mocznikowego.

2 NH₃ + C0₂-> HjN-CO-NHj + H₂0.

Metabolizowanie amoniaku jest jedną z ważniejszych funkcji wątroby, ponieważ wywiera on toksyczny wpływ na centralny system nerwowy.

Wątroba jest także głównym miejscem metabolizmu alkoholu etylowego. Pod wpływem odpowiednich dehydrogenaz alkohol jest przekształcany kolejno do aldehydu octowego, a następnie kwasu octowego.

W tabeli 18.12 przedstawiono funkcje wątroby. Opis niektórych z nich wchodzi w zakres treści innych rozdziałów (metabolizm białek i węglowodanów oraz przemiany lipidów - rozdz. 11.12).

Testy z użyciem barwników egzogennych

Testy czynnościowe polegają na podaniu do-ustnie lub dożylnie związku chemicznego metabolizowanego w wątrobie (np. bromo-sulfoftaleiny, zieleni indocyjanowej, a następnie ocenie tempa wydalania jego metabolitów. Testy te były stosowane w przeszłości, obecnie nie są to badania podstawowe w diagnostyce tego narządu. W ocenie wydolności I wątroby oprócz badań omówionych wyżej , można zastosować metodę opracowaną przez i Childa (tab. 18.14), łączącą podstawowe testy laboratoryjne z danymi klinicznymi

18.4.2.2.

Produkcja żółci

Żółć jest wydzieliną odpowiedzialną za funkcje trawienne wątroby.

Podstawowymi składnikami żółci są: woda, elektrolity Na⁺, K⁺, HCO3, Ci, kwasy żółciowe, fosfolipidy, cholesterol, estry cholesterolu, bilirubina. Skład chemiczny żółci i stopień zagęszczenia jej składników jest ostatecznie modyfikowany w pęcherzyku żółciowym i zależy od ilości wydzielonej żółci. Żółć wydzielona do światła dwunastnicy bierze udział w tworzeniu tzw. papki pokarmowej stanowiącej mieszaninę wydzielin gruczołów przewodu pokarmowego z rozdrobnionym pokarmem. Wydzielanie żółci jest metodą usuwania wielu związków chemicznych z organizmu, a także ułatwia trawienie i wchłanianie tłuszczów w jelitach.

Kwasy żółciowe są końcowym produktem przemiany cholesterolu wychwytywane-

Tabela 18.14. Ocena wydolności wątroby w skali Child-Pugh

	Liczba punktów
	1	2	3
Stężeni bilirubiny całkowitej w surowicy (mg/dl)	<2	2-3	>3
	<4*	4-10*	>10*
Protrombina (%)	>80	50-80	<50
Stężenie albumin w surowicy (g/t)	>35	30-35	o m V
Obecność płynu w jamie brzusznej	brak	| niewielkie t j	nasilone**
Obecność encefalopatii wątrobowej	brak	niewielkie*	nasilone**

* Dotyczy pacjentów z pierwotny Żółciową marskością wątroby.

I Objawy ustępują po klasycznym leczeniu farmakologicznym.

** Objawy nie ustępują po klasycznym leczeniu farmakologicznym. Uczta punktów.

5-6 niewielkie uszkodzenie wątroby (A);

7-9 średnie uszkodzenie wątroby (B);

> K) znaczne uszkodzenie wątroby (G.

go z krążenia przez wątrobę. W przewodzie pokarmowym kwasy żółciowe pełnią funkcję emulgatorów ułatwiających transport iwchłanianie tłuszczów, cholesterolu i innych substancji rozpuszczalnych w tłuszczach (np. witamin A, D, H, K).

W wątrobie powstają dwa kwasy żółciowe: cholowy (trójhydroksylowy) oraz che-nodezoksycholowy (dwuhydroksylowy). Są to tzw. pierwotne kwasy żółciowe. Są one związane z glicyną lub tauryną i wydzielone do żółci. Po przejściu do jelita grubego część soli kwasów żółciowych ulega hydrolizie do wolnych kwasów pod wpływem enzymów bakteryjnych. Uwolnione kwasy żółciowe są | dalej przekształcane - kwas cholowy do kwasu dezoksycholowego, a kwas chenodezoksy-cholowy do kwasu litocholowego; są to tzw. wtórne kwasy żółciowe.

Zwrotnie wchłoniętych z przewodu pokarmowego jest 99% kwasów żółciowych, które ponownie łączą się w wątrobie z glicyną lub tauryną, co zapobiega ich nadmiernej I ' utracie z kałem. Kolejne wydzielenie kwasów żółciowych do żółci i wydalenie do światła jelita dopełnia cykliczny obrót tych substancji, tzw. krążenie wątrobowo-jelitowe kwasów żółciowych. Obieg kwasów żółciowych między wątrobą a jelitem w ciągu doby odbywa się 6-8 razy. Niewielka część kwasów żółciowych przedostaje się do krążenia ogólnego.

Stężenie kwasów żółciowych w osoczu wynosi 3-4 mg/1. Wzrost stężenia towarzyszy cholestazie ze wnątrzwątrobowej.

Pomimo licznych prób wprowadzenia oznaczeń stężenia kwasów żółciowych do diagnostyki chorób wątroby, test ten wykonuje się tylko sporadycznie. Przyczyną są trudności metodyczne sprowadzające się do konieczności stosowania specjalistycznej aparatury (HPLC) oraz niejednorodność materiału badanego.

18.4.2.3.

Produkcja barwników żółciowych

Do barwników żółciowych należą bilirubina, biliwerdyna i urobilinogen.

Bilirubina jest produktem rozpadu hemu (głównie hemoglobiny, z której rozpadu pochodzi 80% dobowej produkcji bilirubiny) i w mniejszym stopniu innych białek zawierających hem, np. mioglobiny cytochromów P-450, katalazy.

I