DSC00164 (24)

dziej burzliwe; a nawet, być może, liczebność ich będzie stę zmniejszać w miarę, jak będą wypierane przez narody bardziej cywilizowane, aż w końcu zostaną przez nie wchłonięte albo niepostrzeżenie zanikną.

'Wykażemy, że wydarzenia te będą nieuchronnym następstwem nie tylko postępu w Europie, ale też wolnego handlu z Afryką i Azją, który nie tylko że jest korzystny, ale i leży w możliwościach Republiki Francuskiej i Północno-Amerykańskiej; że musi do tego doprowadzić bądź nowa mądrość europejskich narodów, bądź ich uparte przywiązanie do przesądów raerkantylizmu.

Zwrócimy uwagę, że jedynie jakiś nowy najazd tatarski na Azję mógłby zapobiec tej rewolucji, ale dziś jest to już niemożliwe. Wszystko zdaje się wskazywać, iż. szybko zbliża się upadek wielkich religii Wschodu, które niemal że wszędzie są już tylko wiarą ludu, a tak są skażone podłością ich kapłanów, że w wielu krajach w opinii możno władców spełniają wyłącznic rolę instrumentów polityki i nie mają już mocy utrzymywania rozumu ludzkiego w stanie beznadziejnego niewolnictwa i wiecznego dzieciństwa.

Postęp tych ludów będzie może szybszy i bardziej pewny niż nasz, gdyż przekażemy im to wszystko, co my sami musieliśmy odkrywać: proste prawdy i niezawodne metody, do których dotarliśmy po długim błądzeniu, przypadną im z łatwością w udziale, wystarczy, jeśli przejmą je w pełni rozwinięte i uzasadnione w naszych rozprawach i książkach. Inne narody dlatego nie korzystały z postępów, jakie poczynili Grecy, że między narodami nie było wówczas żadnej łączności, i o to musimy oskarżać despotyczne panowanie Rzymian. Lecz gdy