DSC00923

VIII OSOBLIWOŚCI WYCHOWANIA

szkoła wypacza psychikę dziecka. Nie były to tylko słowa. Swego syna uczył w domu, sam lub przy pomocni domowych nauczycieli, często wybitnych w swej dyscyd plinie. Rozwijali oni swobodnie zainteresowania dzie-cka, nie trzymając się ściśle programów. Była to prawdziwie „szkoła na miarę”.

Jej efekty różniły się jednak od marzeń ojca. Zapewne, Stanisław Ignacy został młodzieńcem zdumiewająco wykształconym i przede wszystkim — wdro_rl żonym do samodzielności umysłowej. Wrodzone zdolności wyrównały łatwo niesystematyczność nauki i można by przejść do porządku nad śladami dyletan-tyzmu, które cechowały umysłowość Witkacego (aczkolwiek jeszcze po trzydziestu latach polemiści wytykali mu nieporządne wykształcenie logiczne i filozoficzne). Głębiej zaznaczyły się powikłania rodzinne. Witkiewicz zostawiał synowi swobodę w wyborze za-jnęć, ambicji i poglądów. Zarazem jednak usilnie, natarczywie starał się go urobić na własne podobieństwo— nie rozkazem, ale dyskusją. Dokumentem tej psychomachii (walki dusz) jest ogromna korespondencja⁴. Stanisław nie zdawał sobie najwyraźniej sprawy, jakim był czułym tyranem i jak krępował syna, od' którego jednocześnie żadał samodzielności... Zaś Stanisław Ignacy wahał się najprawdopodobniej od czci i podziwu do skrytej czy jawnej nawet niechęci. Tym bardziej, że był gorąco, dziecinnie przywiązany do matki. Witkiewicza zaś złączył z Marią Dembowską stosunek przyjaźni być może platonicznej, ale nader upokarzającej dla żony.

Od najmłodszych lat Witkacy widział siebie jako j

| arty aura skła dr ar nei i m ścią. r. lj odm wen kom bitni proe swoi spęd lęku . U egza ♦ mati “ ojcli W 1! mieć nem. ojde¹ w Za jaźni¹ sania bardz wicz ' roku | buch kilku aktorc Witkk

1

5. Witkiewicz, Listy do syna. Opr. B. Danek-Woj- ' nowska i A. Micińską, Warszawa 1969.