DSC01246

80 Anna Burzyńska

Druga — to After Theory Terry’ego Eagletona, kolejna (po Li- ] terary Theory¹⁴) książka amerykańskiego literaturoznawcy po- ] święcona ogólnym zagadnieniom teoretycznym^{1 2}. Obydwie po-1 łączyło przekonanie o wyczerpaniu zarówno teorii nowoczesnej^ jak i metateoretycznego ducha poststrukturalizmu. Jedna i doi-1 ga próbowała też wskazać perspektywy uprawiania teorii litera-1 ^,tury dzisiaj.

Rozmowy zamieszczone w life. after. theory odbyły się po ] dwóch konferencjach teoretycznoliterackich poświęconych ak- j tualnej sytuacji teorii, które miały miejsce w latach 2001-2002 ' w Duke University w Stanach Zjednoczonych oraz w Loughbo- j rough Univeristy w Wielkiej Brytanii. Tytułowe „życie po teo-j rii” zawierało bardzo konkretny postulat dla teorii literatury —1 całkowite odejście od tworzenia zamkniętego uniwersum kon-1 ceptów, pojęć i idei, a w zamian — „otwarcie się na życie”, a więc j na toczące się aktualnie rozmaite praktyki kulturowe. Zda- j niem Johna Scheda — jednego z redaktorów tomu —- teoria nie j może być zawsze spóźniona wobec tego co aktualne i żywotne. Musi więc aktywnie uczestniczyć w kulturze, a więc respektować konieczne, potrójne uwikłania, o których pisał niegdyś jeden z najsłynniejszych amerykańskich krytyków - F.R. Leavis: wzajemne relacje krytyka, tekstu i świata³. W opinii Jacques’a Derridy aktualne jest nadal jedno z najważniejszych przesłań dekonstrukcji - po teorii przez duże „T” wiedza o literaturze powinna nawiązać maksymalnie bliski kontakt z „tekstowym światem”⁴, a więc wyrwać się z zamkniętego kręgu języko--wych analiz, czytać teksty literackie w ich rozmaitych uwikłaniach i związkach, a także otworzyć się na to co przychodzi — na

łarzenie doświadczenie*. Postulat „powrotu do życia” po Teo-lij^jak głosił tytuł rozdziału podsumowującego rozmowy (rów-M autorstwa Johna Scheda) - oznaczałoby więc m.in. kolejny akaz „jipraktycznienia«teopi i - odnalezienia nowego sensu poprzez jej aktywne uczestnictwo w zróżnicowanych praktykach ilturowych.

§|Csiążka Terry’ego Eagletona w swoim głównym przesłaniu Tadokładnie tym samym torem i adresowana była już konkret-iebo adeptów i zwolenników teorii kulturowej⁷*, która zdałem autora jest obecnie jedyną formą uprawiania refleksji teo-|ycznej wartą jeszcze zachodu. Efektowne hasło: „po Teorii” laczało w tym przypadku kompromitację znanych roszczeń Snawczych i ambicji systemowych modelu nowoczesnego. Ktiro jednak - co dobitnie udowodnił również poststruktura-- osiągnięcie stanu bez teorii jest niemożliwe^{5 6}, to dotych-sowa tradycyjna, monolityczna teoria musi poważnie brać ?d uwagę praktyki społeczne i kulturowe. I choć - jak zauwa-Rautor After Theory już na samym początku - złoty wiek tent kulturowej mamy już za sobą, to jednak warto iść dalej tą jjdgą, którą zapoczątkowało literaturoznawstwo amerykańskie jjoststrukturalizmie. Za duchowych patronów obecnej sytua-Av teorii uznał Eagleton zwłaszcza Jacques’a Lacana, Louisa llthussera, Claude’a Levi-Straussa, Rolanda Barthes’a i Michela tgucault, a także Raymonda Williamsa, Luce Irigaray, Pierre’a burdieu, Julię Kristevą, Jacques’a Derridę, Helene Cixous, Jur-ena Habermasa, Frederica Jamesona i Edwarda Saida. To właś-e dzięki inspiracjom płynącym z ich dokonań - podkreślał -jbźemy aktualnie kontynuuować praktykowanie teorii zaanga-fjwanej politycznie i uczestniczącej w bieżących problemach aszej rzeczywistości.

1

   T. Eagleton, Lilerary Theory. Art Introduction, Minneapolis 1983.

2

   T. Eagleton, After Theory, New York 2003.

3

   life. after. theory, s. ix-xi. Leavis jest zresztą niewątpliwym ojcem duchowym całego tomu, John Sched powraca do niego również w epilogu.

4

   life. after. theory, s. 27. Chodzi tu o koncepcję „tekstu ogólnego’* - formuły wyrażającej w języku wczesnego Derridy „sposób istnienia tego, co rzeczywiste”. Zob. na ten temat np. R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1983, s. 43. oraz M.P. Markowski, Efekt inskrypcji. Jacąues Der r i da i literatura, Bydgoszcz 1997, zwł. s. 188—199.

5

,ⁿ Warto przypomnieć, że książka pod analogicznym tytułem została wyda-. już wcześniej - mam tu na myśli pracę T. Doherty, After Theory z 1996 roku. i ten temat zob. także: W. Harris, Beyond Poststructuralism, New York 1996, M. McQui!lan, Post-Theory, New York 1999.

6

After Theory, s, I.