DSC01425 (5)

leriuinej duszy, od życia zmysłowego do życia umysłowego, od rzeczy zmiennych do prawd niezmiennych i wreszcie od tych ostatnich do istnienia Prawdy, którą nazywa Bogiem.

Aby uchwycić sens tej dialektyki augustyńskiej, warto porównać ją z diaiektyką Plotyna. Ideą centralną neopla tonizmu, wyjaśniającą Jego wnioski, jest zasada uczestnictwa. Każdy byt doskonały przejawia w sposób konieczny swoje bogactwo, tworząc obraz podobny sobie, ale zarazem różniący się od niego realnie przez niższy stopień doskonałości U szczytu bytów jest Absolut, najwyższa zasada, w pełni rozumna sama z siebie, a wląc istniejąca koniecznie. Plotyn nie dowodzi nigdy jej istnienia; jest ono dla niego oczywistością bezpośrednią, ponieważ bez tej zasady nic nie mogłoby istnieć, ani nic nie byłoby rozumne. Ten doskonały Absolut przejawia się w Rozumie, w którym uczestniczy nasz umysł, a z kolei Rozum przejawia się tworząc materię, której częścią Jest nasze ciało. Ta teoria stopniowej emanacjł stanowi klucz do zrozumienia wszystkich spekulacji Plotyna. Jest to zrosztą udoskonalenie koncepcji Platona wyjaśniającego świat zmysłowy przy pomocy rzeczywistości idealnej.

Św. Augustyn przejmuje to rozumowanie, ale zmienia je w świetle własnych przemyśleń i zasad wiary. Przede wszystkim nie uważa istnienia Boga za bezpośrednio oczywiste I podejmuje dowód rozumowy, wznosząc się poprzez różne stopnie do Boga prawdziwego, najwyższej Jedności.

Druga zasadnicza różnica między Augustynem i Plotynem to augustyńska pewność, że wszystkie te stopnie są bezpośrednio stworzone przez Boga i tylko przez Boga. Pouczony przez św. Jana („wszystko przez Niego się stało, a bez Niego nic nie zostało uczynione'*) Augustyn nie ma co do tego żadnej wątpliwości. Nie jest więc dla niego możliwe porządkowanie stopni doskonałości bytów przez wyprowadzanie jednych z drugich na drodze cm-nacji. Neoplatońska zasada uczestnictwa bytu niższego w wyższym ulega u Augustyna modyfikacji, a w dowodzie istnienia Boga zostaje zachowana tylko dla ostatniego stopnia, gdzie chodzi o ostateczne osiągnięcie najwyższej Prawdy.

Dla etapów niższych Augustyn znajduje inne zasady hierarchii. Zaraz na wstępie Ewodiusz proponuje ..zasadę ustopoiowa-nia": to, co wyższe, zawiera w sobie wszystkie doskonałości niż-szego W ten sposób życie jest ponad istnieniem, a myśl ponad 34*1 życiem. Ponieważ Jednak to kryterium jest niewystarczające do