DSC01604

zainteresowanie konstrukcją świata, nie rzeczywistością oraz za nieumiejętność wykorzystania nowego języka kultury. Jego odczytanie Herberta jest zaskakujące, bo obnaża bezradność poety-krytyka, uwikłanego we własny, do końca nie sprecyzowany, program, któremu umykają zasadnicze wartości⁴⁰ albo nie chce im przyznać racji.

Równowagę wprowadza szkic Zagajewskiego, który eksponuje przede wszystkim wartości etyczne poezji Herberta. To samo czyni również Barańczak⁴⁵. Herbert scala bowiem doświadczenia moralne w imię godności ludzkiej, godzi tradycję z rzeczywistością, poszukuje i stosuje kryteria moralne; w celu dokonania syntezy sięga do mitologii i historii kultury, znajdując tam kryteria porządkujące chaos rzeczywistości⁴².

W zasadzie obaj poeci zauważają podobne cechy twórczości Herberta, z tą tylko różnicą, że dla pierwszego ich wartość jest nie sprecyzowana, dla drugiego zaś — wyraźnie pozytywna. Zagajewski, podobnie jak dużo później Barańczak w Uciekinierze z utopii, przedstawił Herberta jako nosiciela wartości etycznych, stanowiących istotę programu nowofalo-wego.

Dominacja problematyki etycznej w wypowiedziach grupy Teraz jest w pełni zrozumiała. Mimo to zaskakuje brak zainteresowania stroną artystyczną tekstu jako podstawą komunikującą o tych wartościach. Jest to szczególnie przykre, gdy chodzi o poezję T. Różewicza, odkrywczą również w sferze artystycznej, którą jednak J. Kornhauser rozpatruje wyłącznie w kategoriach etycznych, nie widząc w autorze rewe-latora języka poetyckiego. Więcej, twierdzi, że poezja nie stanowi dla Różewicza problemu estetycznego⁴⁸. Tymczasem jest to twórca o bardzo wyczulonej świadomości estetycznej, której nie oddziela się od świadomości etycznej. Nic więc dziwnego, że w 1969 roku T. Różewicz pisał w Rozmowie: „Obawiam się, że mogę zostać epigonem własnego epigona.”⁴⁴ Ten żart poetycki wywołały pierwsze manifestacje Nowej Fali, które w pewnym stopniu zbliżyły się do doświadczeń twórcy Niepokoju, oraz powierzchowna krytyka, nie reagująca dość długo na przejaw nowej estetyki w wierszach Różewicza. Wszyscy krytycy natomiast zgodnie interpretowali w jego twórczości przesłania moralne. Autorzy Świata nie przedstauńonego preferują Peipera, Borowskiego, Różewicza, Hła-

⁴⁰ Por. J. Kornhauser: Herbert z dalekiej prowincji. W: J. Kornhauser, A. Zagajewski: Sroiat nie przedstawiony..., s. 100—109.

“ Por. S. Barańczak: Uciekinier z utopii. Paryż 1984.

⁴² Por. A. Zagajewski: Jak zmierzyć własny świat. W: J. Kornhauser, A. Zagajewski: Świat nie przedstawiony..., s. 110—115.

⁴² Por. J. Kornhauser: Różewicz: odpowiedzialność czy nudna przygoda. W: J. Kornhauser, A. Zagajewski: Świat nie przedstawiony..., s. 47—58.

⁴⁴ T. Różewicz: Rozmowa. W: tenże: Przygotowanie do wieczoru autorskiego. Wyd. n. Warszawa 1977, s. 156.