DSC01018 (10)

Struktura socjometryczna: stukami afektywno małej grupy 199

Rysunek 6.4. Hipotetyczne krzywe pokazujące oczekiwane związki między spójnością grupy i błędami płynącymi z tendencji do świadomego konformizmu i syndromu grupowego myślenia (źródło: Janis, 1978, s. 168)

przekonania o dysponowaniu dużym stopniem wolności. Przekonanie to jednak wywodzi się z faktu, że samoświadomość jednostki ulega - w wyniku tych procesów - znacznej redukcji.

6.4.7. Przekroczenie bezpiecznego poziomu spójności III: zintegrowana teoria dein-dywidualizacji. Zdeindywidualizowana jednostka natomiast, a więc ktoś, kto znalazł się w grupie, w której zaszły wszystkie opisane wcześniej zmiany strukturalne, będzie przejawiać brak zdolności (do czego będzie ją zmuszać aktualny układ strukturalny grupy) do wytworzenia samoświadomości. W sensie psychologicznym dochodzi do zablokowania świadomości siebie jako jednostki i zablokowania kontroli nad własnym zachowaniem (Diener, 1980, s. 211; zob. także Diener, 1977; Dipboye, 1977). Tracąc zdolność do wytworzenia samoświadomości, jednostka traci także własną tożsamość | panująca w grupie sytuacja nie pozwala jej na kontrolowanie własnego zachowania, planowanie i przewidywanie konsekwencji własnych działań. Przeciwnie, jednostka zdeindywidualizowana łatwiej reaguje na bodźce i emocje bezpośrednie, nie reaguje natomiast na normy i długoterminowe konsekwencje swego działania. W centrum jej uwagi staje grupa, wskutek czego jednostka przestaje kierować uwagę na własne zachowanie. Wiele badań nad samoświadomością potwierdza te spostrzeżenia. Badania te wskazują, że uwaga skierowana w stronę własnej jaźni jednostki zwiększa poczucie indywidualności i osobistej odpowiedzialności. Z kolei poczucie niepowtarzalności i indywidualności podnosi poziom samoświadomości, ta zaś zwiększa zdolność do posłuszeństwa wobec norm (Duval, Wicklund, 1972; Diener, Wallbom, 1976; Carver, Scheier, 1978; Ickes, Layden, Bames, 1978; Wegner, Schaefer, 1978. Zob. także Diener, 1980, s. 213). Diener wyraźnie zwraca uwagę na to, że deindywidualiza-cja jest źródłem zachowań dewiacyjnych. Przestrzega jednakże przed traktowaniem tej dewiacji jako „normalnej”, to jest wywołanej istniejącą normą społeczną - pewne