DSC02379 (3)

218 Uczeni polscy a życie polskie

jąey się działalnością krytycznoodtwórczą, stawia problem naukowy po to tylko, aby go ostatecznie rozwiązać, uczony zaś zajmujący się działalnością nauko-wotwórczą, rozwiązuje problem naukowy po to tylko, aby postawić nowe problemy. Przekonamy się, jakie to ma znaczenie dla funkcji społecznej uczonego.

Zajmowanie się naukami przez uczonych polskich polega tedy na tym, że uczestniczą oni, bądź jako krytyczni i dopełniający odtwórcy, bądź jako twórcy, w systemach naukowych, z których każdy albo już jest, albo stać się może wspólny uczonym całego świata cywilizowanego. Chcemy teraz rozważyć, jakie znaczenie ma to zajmowanie się naukami przez uczonych polskich w odniesieniu do życia polskiego.

Cóż to jest jednak życie polskie? Rozumie się, nie mamy tu na myśli życia w sensie czysto biologicznym jako ogółu procesów organicznych, zachodzących u przedstawicieli gatunku Homo sapiens, zamieszkałych na terytorium geograficznym Polski. Chodzi nam o tzw. życie kulturalne tej części społeczeństwa narodowego polskiego, która istnieje w granicach terytorialnych i w ramach ustrojowych państwa polskiego. To życie kulturalne jest niezmierną wielością i różnorodnością doświadczeń i działań ludzi, będących członkami społeczeństwa polskiego. Ich doświadczenia i działania, choć nie stanowią jakiejś zwartej i jednolitej całości, nie są jednak zupełnym chaosem. Ogólnie mówiąc, sprowadzają się one do faktów, uczestnictwa odtwórczego lub (rzadziej) twórczego w wielu różnych systemach kulturalnych, małych i wielkich, prostych i złożonych. Są to systemy techniczne, ekonomiczne,

społeczno-moralne, społeczno-prawne, religijne, artystyczne, literackie. Ogół tych systemów, dlatego właśnie, że w nich uczestniczą członkowie społeczeństwa polskiego, nazwać można kulturą polską.

Jasnym jest, że i nauka polska z tego punktu widzenia należy do kultury polskiej i że w skład życia polskiego wchodzą, prócz wyżej wymienionych, także fakty odtwórczego i twórczego uczestnictwa Polaków w systemach naukowych. Wiadomo przy tym, że w systemach naukowych uczestniczą nie tylko u-czeni polscy, ale także wszyscy mniej lub więcej wykształceni Polacy, choć ich uczestnictwo jako laików jest prawie wyłącznie odtwórczym, i to bezkrytycznie odtwórczym. Nie przyczyniają się oni nie tylko do tworzenia nauki, ale i do doskonalenia już istniejących systemów prawd, chociaż, jak zobaczymy, przyczyniają się do rozszerzania zastosowań gotowych prawd naukowych do faktów przez użytek, jaki z nich czynią. Z drugiej strony zaś uczeni polscy, poza swoją działalnością w zakresie nauk, którymi się zajmują, u-czestniczą w innych dziedzinach kultury polskiej, jako członkowie różnych grup społecznych, jako użytkujący z systemów technicznych, jako konsumenci e-konomiczni, jako amatorzy sztuki i literatury, jako ludzie religijni itd.

Całe życie kulturalne uczonych polskich jest więc częścią życia polskiego, tak samo jak życie polskich artystów, literatów, mężów stanu, urzędników, rolników, przemysłowców, przedsiębiorców, bankierów, adwokatów, kapłanów itd. Lecz z życia kulturalnego uczonych polskich wydzielić można ich życie naukowe, tj. ich doświadczenia i działania jako uczestników systemów naukowych i zapytać, jaki wpływ wywiera 16 — Społeczne role uczonych