DSC02765

54 I. Wczesnoprzyrodniczy racjonalizm grecki

gotnychj Niektórzy uważają, że ludzie, którzy żyli w dawnych czasach, na długo przed obecnym pokoleniem, i pierwsi zajmowali się teologią, tak samo zapatrywali się na naturę. Oni bowiem Okeanosa i Tetydę czynili rodzicami stworzenia (Hom. U. XIV 201), a wodę, zwaną przez nich Styksem (Hom. U. XV 37 nn.), przedmiotem, na który przysięgali bogowie. To bowiem jest najbardziej poważane, co jest najdawniejsze, a przysięga się na to, co jest najbardziej poważane.

2.    (Vorsokr. A 13; Dox. 475, 1) Simpl. Phys. 23, 21. Spośród tych, którzy uznają jeden ruchomy początek, a których Arystoteles słusznie nazywa fizykami, niektórzy uważają, że jest on ograniczony, jak na przykład Tales z Miletu, syn Ęgzamiasza, oraz Hippon, który poza tym, zdaje się, był ateistą. Twierdzili oni, że początkiem jest woda, przy czym doszli do takiego poglądu naprowadzeni obserwacją zjawisk; to bowiem, co gorące, żyje wilgocią, to, co umarłe, wysycha, a zarodki wszystkiego są wilgotne i wszelki pokarm jest soczysty. Z czego każda rzecz powstaje, tym się też żywi. Woda jest początkiem wilgotnej natury i obejmuje wszystko; dlatego też uważali, że początkiem wszystkiego jest woda, i twierdzili, że ziemia spoczywa na wodzie. 458, 23. Oni to, przyjmując jeden jakiś żywioł, jak np. Tales wodę, twierdzili, że jest on bezkresny.

3.    Diog. Laert. I 27. Tales uczył, że początkiem wszechrzeczy jest woda oraz że świat ma duszę i jest pełen demonów.

4.    (Vorsokr. A 14) Arist. De caelo II 13. 294a 28. Zdaniem innych ziemia spoczywa na wodzie. Jest to najstarsza nauka, jaką przyjęliśmy. Miał ją głosić Tales z Miletu, w tym przeświadczeniu, że ponieważ ziemia jest zdolna do pływania, utrzymuje się na powierzchni jak kawałek drewna lub coś podobnego.

5.    (Vorsokr. A 15) Seneca, Nat. ąuaest. III 14. Tales twierdzi, że woda unosi ziemię, która się porusza na podobieństwo okrętu. Wskutek ruchów wody ziemia ulega wstrząsom i wtedy, jak powiadają, następuje trzęsienie ziemi.

6.    (Vorsokr. A 23; Dox. 301) Aetius I 7, 11. Tales mówił, że bóg jest rozumem świata, wszystko zaś posiada duszę i zarazem pełne jest demonów, a przez elementarną wilgoć przenika moc boska i wprawia ją w ruch. Cicero, De nat. deor. I 10, 25. Otóż Tales z Miletu, który pierwszy prowadził tego rodzaju badania, przyjmował, iż zasadniczym pierwiastkiem wszechrzeczy jest woda i że bóg jest rozumem, który wszystko ukształtował z wody.

7.    (Vorsokr. A 5) Herodot I 74. Zdarzyło się w czasie bitwy w szóstym roku wojny króla Lidii Alyattesa z królem Medii Kyaksaresem, że nagle dzień zamienił się w noc (28 V 585 r.). Tę zmianę dnia przepowiedział Jończykom Tales z Miletu, ustalając dla niej ten rok jako datę.

8.    (Vorsokr. A 11) Proch in Euclid. 65, 3 Friedl. Podobnie jak u Fenicjan dokładna znajomość liczb wzięła swój początek z handlu i z wymiany towarów, tak samo Egicjanie z wymienionej przyczyny [mierzenie i podział pól] byli wynalazcami geometrii. Tales pierwszy przybył do Egiptu i przyniósł tę naukę do Grecji. Wiele sam też wynalazł i wiele stworzył ogólnych podstaw dla późniejszych uczonych. (Vorsokr. A 20) 157, 10. Tales udowodnił pierwszy, że średnica dzieli płaszczyznę koła na dwie równe części. 250, 20. On pierwszy, jak powiadają, odkrył i nauczał, że w trójkącie równoramiennym kąty przylegające do podstawy są sobie równe. 299, 1. On pierwszy, jak powiadają, odkrył i udowodnił twierdzenie, że dwie proste, przecinające się, tworzą kąty wierzchołkami styczne, które są sobie równe. 352, 14. Tales pierwszy postawił twierdzenie [o tożsamości trójkątów, w których jeden bok i dwa przylegające kąty, są sobie równe]. To twierdzenie było mu, jak mówią, potrzebne do obliczania odległości okrętów na morzu.

9.    (Vorsokr. A 21) Plin. Nat. hist. XXXVI 82. Sposób obliczania wysokości piramid wynalazł Tales, przyjmując za podstawę cień w chwili, kiedy jest równy ciału.