DSC02768

56

I. Wczesnoprzyrodniezy racjonalizm grecki

2. ANAKSYMANDER Z MILETU snr>,

Anaksymander z Miletu (». ok. 547 p.n.e.), prawdopodobnie uczeń i następca Talesa, matematyk i astronom, wynalazca zegara słonecznego, geograf, autor pierwszej w starożytności mapy świata. Miał napisać dzieło O przyrodzie i pierwszy użył terminu arche na określenie „zarodowego początku” wszechrzeczy. Tym początkiem albo prazasadą jest według niego dpei-ron — bezkres, który za pośrednictwem wiecznie dokonywają-cych się w nim przemian wydziela z siebie rzeczy (fragmenty w Vorsokr.).

Tłum.: B. Kupis (§§ 2—5, 7), K. Leśniak (§§ l_y 6)

1. (Vorsokr. A 15) Arist. Phys. III 4. 203b 6. Albowiem wszystko albo jest zasadą, albo pochodzi z zasady. Nie istnieje natomiast zasada nieskończoności, bo gdyby taka istniała, byłaby jej kresem. Co więcej, będąc zasadą jest zarazem niestworzona i niezniszczalna. Wszak to, co powstaje, musi mieć swój koniec, a to, co ginie — swój kres. Twierdzimy wobec tego, że nieskończoność nie ma swej zasady, lecz że ona sama uchodzi za zasadę innych rzeczy, że obejmuje wszystko i wszystkim rządzi, jak twierdzą ci, co nie uznają obok nieskończoności żadnych innych przyczyn, jak np. „Ducha” czy „Miłości”. Większość filozofów przyrody zgadza się z Anaksymandrem, gdy twierdzi, że nieskończoność jest boska, bo jest nieśmiertelna i niezniszczalna.

Przekonanie o istnieniu nieskończoności wywodzi się co najmniej z pięciu źródeł, a mianowicie:

1)    z natury czasu (bo jest nieskończony);

2)    z podzielności wielkości (wszak matematycy posługują się również pojęciem nieskończoności);

3)    ponadto z faktu, iż powstawanie i ginięcie nie wyczerpuje się nigdy, a tó dzięki temu, że nieskończone jest źródło, z którpgo bierze początek wszystko, co powstaje;

4)    również z faktu, że ograniczone znajduje swe ograniczenie w innej rzeczy tak, iż nie może istnieć kres, jeśli cokolwiek jest ograniczone przez coś różnego od siebie;

5)    wreszcie, najważniejsze ze wszystkich źródeł, stwarzające wszystkim wspólny kłopot: zważywszy mianowicie, że w myśleniu nie ma żadnej luki, przypuszcza się, że również