DSC02798

CZŁOWIEK W TEATRZE ŻYCIA CODZIENNEGO 51

Ma idealny wygląd urzędnika — jest wysoki i masywny, ma srogie i nieustępliwe spojrzenie, uważane za niezbędne dla każdego, kto chce wśród swych poddanych utrzymać rygor. Ma w sobie coś karzącego i surowego, wygląda jakby udawał się na egzekucję jakiegoś zbrodniarza. Kiedy mandaryni pojawiają się publicznie, taką właśnie tworzą wokół siebie aurę. Nigdy nie udało mi się zobaczyć niesionego przez ulicę mandaryna, który miałby uśmiech na twarzy lub z sympatią spoglądał na ludzi¹.

Oczywiście, może się zdarzyć, że powierzchowność i sposób bycia wzajemnie sobie przeczą, na przykład kiedy wykonawca, który zdaje się zajmować wyższą pozycję społeczną niż publiczność, działa w sposób nieoczekiwanie poufały lub pokorny albo gdy wykonawca noszący strój wskazujący na przynależność do klasy wyższej pierwszy przedstawia się jednostce o jeszcze wyższym statusie.

Oczekujemy nie tylko zgodności między powierzchownością i sposobem bycia, lecz również pewnego stopnia zgodności między dekoracją, powierzchownością i sposobem bycia. Zgodność tych trzech elementów tworzy typ idealny, dzięki któremu dostrzegamy wyjątki i interesujemy się nimi. [...]

Tak więc w różnych działaniach można posługiwać się tą samą fasadą. Do tego trzeba dodać, że dana społeczna fasada instytucjonalizuje się jako zespół wzbudzonych przez siebie abstrakcyjnych, stereotypowych oczekiwań i uzyskuje sens i trwałość niezależnie od swoistych zadań, jakie bywały w jej imię wykonywane. Fasada staje się „zbiorowym wyobrażeniem”², faktem niesprowadzal-nym do żadnych innych faktów.

Kiedy aktor przyjmuje określoną rolę społeczną, zdaje sobie zazwyczaj sprawę, że przypisana jest już do niej określona fasada. Niezależnie od tego, czy przyjął tę rolę po to, by wykonać określone zadanie, czy też po to, by utrzymać odpowiadającą temu zadaniu fasadę, przekonuje się, że musi robić zarówno jedno, jak i drugie. [...]

Dramatyzacja działalności

W obecności innych jednostka z reguły wyposaża swoją działalność w znaki pozwalające dramatycznie oświetlić i wydobyć z cienia przemawiające na jej korzyść fakty, które w innym wypadku mogłyby pozostać niewidoczne lub niezauważone. Jeśli bowiem zachowanie się jednostki ma dla innych coś znaczyć,

1

J[ohn] Macgowan, Sidelights on Chinese Life, Philadelphia 1908, s. 187.

2

Aluzja do pojęcia representation collective wprowadzonego przez Luciena Lćvy-Bruhla. Na ten temat zob. tekst Levy-Bruhla Partycypacja mistyczna w podręczniku Wiedza o kulturze, cz. 1, Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, wstęp i red. Andrzej Mencwel, oprać. Grzegorz Godlewski i in., Warszawa 2005 (i wyd. wcześniejsze), s. 393-406. (Odsyłając do tego podręcznika będziemy dalej stosować skrócony zapis Antropologia kultury oraz podawać numery stron — n***** red. tomu).