DSC03237 (5)

298 TEKST

ciowe cechujące niekiedy układy izotopiczne, o których mówiliśmy, charakteryzując mechanizmy spójności tekstu.

Komunikacja publiczna nie oferuje takich możliwości. Zakres „wspólnej wiedzy” musi tu być znacznie ograniczony, a w wypadku komunikatów urzędowych podlega wręcz instytucjonalizacji. Wypowiedź nie może być obliczona na dużą domyślność odbiorcy. Powinna zawierać wyraziste leksykalne wykładniki spójności. Oficjalny charakter porozumienia narzuca duże rygory co do formy komunikatu. Wypowiedzi poddają się ustalonym schematom gatunkowym, wykładniki delimitacji i metatekstowe elementy spajające tekst przybierają w nich często postać gotowych formuł. Sposób zwracania się nadawcy do odbiorcy zależny jest od ich statusu społecznego i ról w życiu publicznym w sferze, w której przebiega porozumiewanie się. Sposób ten jest na tyle sformalizowany, że w wypadku wypowiedzi oficjalnej indywidualnego nadawcy do indywidualnego odbiorcy mówić można o obowiązywaniu „etyki” językowej.

Wśród wypowiedzi publicznych znaczącą grupę stanowią komunikaty formułowane przez podmiot zbiorowy - grupę ludzi lub instytucję — skierowane do jednego lub wielu odbiorców. Opozycja wypowiedzi indywidualnych i zbiorowych to kolejna podstawa typologii tekstu. W perspektywie życia społecznego istotne jest, jakie podmioty indywidualne i zbiorowe mogą być nadawcami i adresatami tekstów. Czy na przykład nadawcą tekstu może być zbiorowość wyznaniowa? W zależności od tego, kim jest podmiot wypowiedzi i czy jest on jednostkowy, czy zbiorowy — w różny sposób ustrukturowany jest sam komunikat.

Są takie teksty, które istnieją względnie samodzielnie jako wypowiedzi jednej osoby, nie obliczone na natychmiastową odpowiedź, i takie, które zespalają się w ciągi replik dialogowych. Dialog nie jest pojedynczym koherentnym tekstem, bo nie spełnia definicyjnego warunku jedności podmiotu mówiącego. Niemniej trudno zaprzeczyć, że repliki dialogu nie są pozbawione związku i że wykazują pewne powiązania linearne. Stąd te wyższego rzędu struktury komunikacyjne stają się również przedmiotem zainteresowania teorii tekstu, czemu sprzyja też rozwój pragmatyki lingwistycznej i ujawnienie kooperacyjnych aspektów komunikacji międzyludzkiej.

D i a 1 o g - w opozycji do monologu - zakłada następstwo wypowiedzi, przy czym w kolejnych replikach występuje ta sama para podmiotów mówiących zamieniających się rolami: każdy z nich raz występuje jako nadawca komunikatu, raz jako odbiorca. Najprostszą strukturę dialogową stanowi zestawienie pytania i odpowiedzi.

Ze względu na jedność lub wielkość perspektywy osobowej wpisanej w tekst wyróżnić można wypowiedzi, w których mówi sam nadawca i wy-