DSC05260

Jasność stylu 9

Akapit syntetyczny sprzyja budowaniu efektu zaskoczenia. Utrzymuje w napięciu uwagę czytelnika, który z niecierpliwością czeka na rozstrzygnięcie kwestii, śledząc w skupieniu wszystkie podawane szczegóły sprawy.

Akapit tranzytywny pozwala natomiast zamknąć daną jednostkę kompozycyjną uogólnieniem i przejść do nowej partii, związanej jednak silnie z partią poprzednią, np. w zakresie porządku chronologicznego lub przyczynowo--skutkowego.

O roli akapitów w tekście - zob. oprawa edytorska tekstu, s 37.

O sposobach konstruowania akapitu - zob. też kompozycja tekstu, s. 57-59.

3. Budowanie tekstu na zasadzie mechanicznego dodawania do siebie kolejnych izolowanych zdań nie sprzyja jasności stylu. Tekst nie jest żyłką, na którą nawleka się koraliki jeden za drugim. Kolejne zdania muszą się łączyć w sensowną Całość w akapicie. Kolejne akapity muszą stanowić spójną całość w tekście.

3.1. Warunkiem koniecznym spójności tekstu jest jedność tematyczna sekwencji wypowiedzeń. Polega ona na tym, że każde kolejne /danie (akapit) musi zawierać jakąś minimalną choćby cząstkę informacji, która została podana w jednym z poprzedzających go zdań (akapitów). Siłą integrującą ciągi zdań jest zatem ciągłość w przepływie informacji.

Każde zdanie podzielone jest na istotne z komunikacyjnego punktu widzenia elementy informacyjne: punkt wyjścia, czyli temat, oraz rozwinięcie, czyli re-mat. Tematem zdania jest to, czego dane wypowiedzenie dotyczy, np. osoba, rzecz, stan rzeczy, wydarzenie, cecha. Człon rozwijający zawiera nowe elementy informacyjne, odnoszące się do tematu.

Budowanie ponadzdaniowej struktury komunikatu językowego polega na zespalaniu kolejnych zdań za pomocą tzw. progresji tematycznej, czyli przekształcania się różnych elementów zdań poprzedzających w tematy zdań następujących. Obrazowo rzecz ujmując, można powiedzieć, iż lematy „podróżują” między zdaniami, tworząc szlaki tematyczne uspójniającc tekst. Można wyróżnić trzy podstawowe typy progresji tematycznej:

a)    prosta progresja linearna, polegająca na przekształcaniu rcmaiu (lub jego części) każdego poprzedniego zdania w temat zdania po nim następującego, np.

Piotr [Ti] spotkał w ubiegłym tygodniu Marię [R_t]. Ta [Maria; T» * K, | powiedziała mu

o klasowym spotkaniu [R₂]. Do spotkania £T₃ «- R₂] tego miało dojść z okazji dziesiątej

rocznicy zdania matury [R₃], Egzamin dojrzałości [T₄ « R,| Dyl wówczas dla nuli wszystkie

ogromnym przeżyciem.

b)    progresja ze stałym tematem, polegająca na powtarzalności lematu ptetw-szego zdania w zdaniach kolejnych, np.

Piotr [Ti] wszedł do pokoju. [Piotr; Tj «- Ti] Usiadł na fotelu. |Piotr; I t * 1₁1 Zapahl laikę.

Po chwili [Piotr; T₄ *- Tj] rozłożył gazetę i zaczął ją czytać.

c)    progresja z tematami pochodnymi derywowanymi od liipericmaiu, P°'^c" gająca na powtarzaniu w kolejnych zdaniach cząstki temat u nadrzędnego, np.