DSC05263

Rozdział 1. Siedem kanonów stylu komunikatywnego

4. Pospolitym uchybieniem przeciw jasności stylu są zakłócenia w szyku wyrazów w zdaniu. W języku polskim szyk wyrazów jest w znacznej mierze swobodny, lecz nie całkiem dowolny. Wyrazy, które łączą się ze sobą w związki wewnątrz zdania, powinny się znajdować jak najbliżej siebie. Rozdzielając zbytnio składniki łączące się wzajemnie, utrudniamy zrozumienie wypowiedzi. W szczególności podmiot nie powinien być nazbyt oddalony od orzeczenia, por.

NtZ.

Wielkim powodzeniem cieszył się wystawiony w ubiegłym tygodniu w budynku osiedlowego domu kultury nowy spektakl dla dzieci.

LEPIEJ NAPISAĆ:

Wielkim powodzeniem cieszył się nowy spektakl dla dzieci, wystawiony w ubiegłym tygodniu w budynku osiedlowego domu kultury.

Z kolei orzeczenie nie powinno być oddzielone zbytnio od swojego dopełnienia, por.

LEPIEJ NAPISAĆ: NI/

Widział dzieci bawiące się w piaskownicy. Wiih-.iiif ImwtiiW się w piaskownicy dzieci.

Rozwinięty imiesłów przymiotnikowy nie powinien stać między rzeezownikiem a jego przydawką przymiotną, lecz po rzeczowniku, por.

LEPIEJ NAPISAĆ: NI'/.

Saj to małe zwierzątka żyjące na pustyni. S:| tu mule żyjące na pustyni bywrzątku.

Szyk porzeczownikowy ma również przydawka przyimkowa, por.

LEPIEJ NAPISAĆ: NIZ:

Są to małe zwierzątka o niezwykle wy- Są to małe o niezwykle wydłużonym ciele zioie-dłużonym ciele. rsątka.

Daleko posunięte zakłócenie neutralnego szyku wyra/ow w zdaniu doprowadza do znacznego przemieszania elementów treściowych, co w rezultacie powoduje dwuznaczności. Widać to szczególnie w sytuacji, gdv podmiot oddziela orzeczenie od jego określeń, np.

Tymczasem prosił bank o osobiste zgłaszanie się poszkndnwanyi li |< |z.y to ktoś prosił bank, czy też, co bardziej prawdopodobne, bank prosił o osobiste zgłaszanie się poszkodowanych.■'I

W przychodni przyjmował wujek naszego przyjaciela. |tlzy to wujek naszego przyjaciela przyjmował w przychodni pacjentów, czy też wujek w przychodni pr/yjmowul naszego przyjaciela?]

Także nieprzemyślane umieszczenie w zdun i u okolicznika ul ho przyditwki może prowadzić do powstania naddanych znaczeń lub cieki o'w komicznych, np.

Kilkakrotnie chore zwierzęta znaleziono na osiedlu. (Wtórny /wiązek ■ kilkukrotnie elmre\

Mamy i babcie wycierają wzruszone no»y. (Mimowolny elekt komiczny; imiismme nuyv|

O szyku wyrazów w polszczyźnie - zob. też ski.ai>ni<>WI*. SKOl>ki STYLISTYCZNE, s. 74-76.