DSC05279

28 Rozdział 1. Siedem kanonów stylu komunikatywnego

Odejście od szyku obiektywnego w tekście tłumaczy się przede wszystkim względami pragmatycznymi. W tekstach informacyjnych, podlegających szczególnie działaniu strategii ważności, aktualności i nowości, umieszczenie składników rematu w pozycji tematycznej związane jest z przekonaniem nadawcy o najwyższej wartości informacyjnej tych elementów zdania dla czytelnika. Tłumaczy się to prosto: to, co odbieramy najpierw, najsilniej na nas oddziałuje, por.

LEPIEJ NAPISAĆ:    NIŻ:

Na występ dziecięcego zespołu tanecznego    Osiedlowy dom kultury zaprasza w najbliższą

zaprasza w najbliższą niedzielę o godzi-    niedzielę o godzinie 20.00 na występ dziecięcego

nie 20.00 osiedlowy dom kultury.    zespołu tanecznego.

Zagadnienie inwersji zdaniowej związane jest również z tzw. naturalnym szykiem narracji. Zasadniczo rzecz ujmując, przyjmuje się, iż szyk naturalny opowiadania bądź opisu odpowiada biegowi rzeczywistych zdarzeń lub kolejności rzeczywistych elementów. Zapis naśladuje czasową i przestrzenną strukturę rzeczywistości, np.

Najpierw weź szklankę i wsyp do niej trzy łyżeczki cukru, a następnie wiej 100 g jogurtu naturalnego. [Fragment książki kucharskiej]

Za ołtarzem znajduje się krypta. [Fragment przewodnika turystycznego]

Odejście od szyku naturalnego ma walor retoryczny. Pozwala na dobitne zamknięcie wypowiedzenia zaskakującym rozstrzygnięciem znaczeniowym, efektowną puentą. Oczekiwanie czytelnika, który musi zapoznać się ze wszystkimi składnikami linearnej struktury zdania, na nadejście określonego rozstrzygnięcia wywołuje u niego silniejsze zaciekawienie, np.

Nim zapadła noc, wszystkie oddziały broniące miasta złożyły broń i się poddały. [Por. to samo zdanie w układzie: 1Wszystkie oddziały broniące miasta złożyły broń i się poddały, nim zapadła noc]

3. Powtórzenie to dwu- bądź wielokrotne wystąpienie określonego elementu językowego w obrębie wypowiedzi albo jej fragmentu. Opartym na powtórzeniu środkiem stylistycznym, który wzmaga wyrazistość zdań, jest paralelizm składniowy. Polega on na co najmniej dwukrotnym użyciu tej samej struktury zdania, często połączonym z powtórzeniem części elementów słownych. Paralelizm silnie uwypukla zdania oparte na przeciwstawieniu, wydobywa ich kontrasty treściowe, np.

I rzeczywiście dostał taką posadę, która posiadała jedną wielką zaletę, że nie wymagała pracy, i jedną wielką wadę, że nie dawała trzech tysięcy rubli pensji. (B. Prus)

W powyższym zdaniu paralelizm składniowy został dodatkowo wzmocniony przez powtórzenie tych samych wyrazów na początku obu zdań podrzędnych.

Paralelizm często występuje również jako czynnik porządkujący zdanie. Zestawianie - zazwyczaj w „rytmie trójkowym” - analogicznie zbudowanych konstrukcji składniowych pozwala na silniejsze scalanie zdań, np.