DSC06428

140 R. Kotliński

tern konkrecji, co sprzyja koncentracji w nich nie tylko ruchliwych, ale i mniej ruchliwych metali (tab. 5.5). Strachów [1986] stwierdził, porównując współczynniki koncentracji poszczególnych metali w iłach płytkomorskich i oceanicznych, że wpływ diagenezy na koncentrację metali jest zbliżony do wpływu dyferencjacji sedymentacyjnej. Zdaniem tego autora, takie metale, jak: Mn, Mo, Cu, Zn, Fe, Co, Pb koncentrują się zarówno w procesach sedymentacyjnych, jak i w diagene-zie, stąd też ich wysokie koncentracje w konkrec-jach. Z kolei Ba, Y, Sc, La koncentrują się głównie w procesach sedymentacyjnych i są praktycznie mniej mobilne w diagenezie. Natomiast V, Zr, Ti, Cr wykazują w zasadzie mobilność w procesach diagenetycznych. Należy zaznaczyć, że Ni, Cu, Zn wykazują powinowactwo do Mn, zaś Co, Pb, Sr i Ti do Fe (tab. 5.6). Porównanie zawartości pierwiastków śladowych, czyli tzw. spektrum geochemicznego konkrecji, w konkrecjach jezior, mórz i oceanów wykazuje w konkrecjach oceanicznych maksimum V, następnie Co, Cu, Ni, oraz Zn, zaś minimum Cr, Pb i Ga. W konkrecjach morskich maksimum Ni, Mo i Zn oraz wyraźne minimum Cr, Cu i Ga (rys. 5.3). Analiza spektrum geochemicznego ma duże znaczenie genetyczne. Morza zasilane są głównie materiałem terrygenicznym, natomiast rola materiału ter-rygenicznego w dostawie metali do oceanów jest w obszarach pelagicznych mniejsza i regionalnie zróżnicowana (wyraźnie niniejsza w Pacyfiku niż w Oceanie Indyjskim). Skład konkrecji wskazuje na porównywalny wpływ czynnika terrygenicz-nego w formowaniu konkrecji jeziornych i morskich oraz wyraźnie mniejszy jego wpływ na formowanie konkrecji oceanicznych. Dolnooligoceń-skie rudy manganowe, podobnie jak konkrecje, wykazują silny związek z Mn takich pierwiastków, jak: Ni, Mo, Co, Cu, Zn. Zawartości pierwiastków śladowych w rudach oligoceńskich sg stabilne, zbliżone do zawartości w konkrecjach morskich (rys. 5.4). Spektrum geochemiczne oligoceńskich rud manganowych jest zbliżone do współczesnych konkrecji morskich. Ponieważ rt dy oligoceńskie są klasycznym przykładem złóż sedymentacyjnych, formowanych w wyniku dostarczania do zbiornika materiału z lądu, zbieżność ich spektrum geochemicznego ze współczes-

Tab. 5.5. Średnie zawartości metali w konkrecjach i osadach oraz współczynniki koncentracji

Składniki	Konkrecje				Osady	Współczynnik koncentracji
	Ocean Indyjski		Pacyfik			Ocean Indyjski	Pacyfik
	n	X	n	X
Al	88	2,63	1172	2,72	5,35	0,49	0,51
Si	138	8,99	933	7,22	19,65	0,46	0,37
Mg	68	1,57	464	1,58	1,42	1,11	1,11
Ca	68	1,57	685	1,80			mi'
K	68	0,43	442	0,83	1,33	0,32	0,62
Ti	134	0,61	1548	0,72	0,26	2,35	2,77
V	93	0,037	692	0,045	0,01	3,70	4,50
Mn	917	16,36	3080	21,08	0,43	38,05	49,02
Fe	918	14,25	3076	11,0	5,86	2,43	1,88
Co	900	0,20	2934	0,27	0,0065	30,77	41,54
Ni	934	0,39	3088	0,80	0,01	39,00	80,00
Cu	919	0,17	3014	0,59	0,024	7,08	24,58
Zn	553	0,07	1972	0,096	0,013	5,38	7,38
Mo	142	0,033	840	0,043	0,001	33,00	43,00
Ba	126	0,126	796	0,21	0,26	0,48	0,81
Sr	62	0,077	609	0,079	0,075	1,03	1,05
Pb	604	0,077	1419	0,07	0,004	19,25	17,50

Źródło: Kolliński, na poditawie danych Skomiakowa, 1989; Balurin, 1986; Kolliltaki, 1993,