DSC06432

144 R. Kotliński

a - konkrecje Pacyfiku; b - rudy nikopolskie; c - rudy Cziaturi

Rys. 5.8. Korelacje metali w wybranych rudach manganonośnych

Źródło: Kotliński na podstawie danych Strachów, 1986; Gramoli, 1996.

źródłem metali głównych w konkrecjach pacyficznych są składniki endogeniczne, w tym zarówno pochodzące z roztworów hydrotermal-nych oraz produktów wulkanicznych obejmujących halmyrolityczne przeobrażenia bazaltów, jak też infiltracyjnej działalności wód. Potwierdza się więc pogląd badaczy, że głównym źródłem manganu są procesy hydrotermalne (tab. 5.8).

Według danych zebranych z różnych źródeł przez K. Szamałka, szybkość osadzania różnych pierwiastków na dnie oceanu, szacowana metodą radiometryczną, wynosi dla Mn od 0,372 do 2,6 g/cm² • min lat; Fe — 0,516-2,570 g/cm² • min lat [Bender i in. 1970, Somayajulu i in., 1971; Kraemer, Shornick. 1974]; Ni — 0,17-24 g/cm² • min lat, Cu - 0,15-9,4 g/cm² • min lat; Pb - 0,004—21,2 g/cm² • min lat, Zn — 2,0-5,6 g/cm² • min lat [Kraemer, Shornick, 1974]. Jeśli porównać szybkości osadzania pierwiastków w osadach i w konkrecjach, to okazuje si Fe, Cr, Ti gromadzą się szybciej w osadach w konkrecjach [Somayajulu, 1971]. Właśnie i wartości metali i relacje m.in. w konkrecj były podstawą klasyfikacji genetycznej E. Ber tiego [Bonatti i in., 1972]. Opierając się na sunku zawartości Mn/Fe oraz metali grupy żeli wydzielił on cztery typy genetyczne konkrecj

1.    hydrogeniczne, powstające w wyniku pov nego osadzania metali z wody morskiej i chara teryzujące się podwyższoną zawartością met kolorowych, przy zmiennej wartości stosu Mn/Fe od 0,5 do 5;

2.    hydrotermalne, które powstają przez wytrącanie z roztworów (w obszarach aktywności wulkanicznej); są one wzbogacone w żelazo i kobalt, a zubożone w pozostałe metale;

3.    diagenetyczne, charakteryzujące się najwyższymi zawartościami metali kolorowych (Cu, Ni, Mo), które formowane są pod wpływem procesów postsedymentacyjnych, polegających na mobilizacji Mn w osadach, a następnie ponownym jego wytrącaniu w powierzchniowej warstwie osadów;

4.    halmyrolityczne, w których głównym źródłem składników są produkty przeobrażeń bazaltów (halmyroliza).

Jakkolwiek badania N.S. Skomiakowej [1989] potwierdzają tezę, że stosunek Mn/Fe jest geochemicznym wskaźnikiem warunków formowania konkrecji, to z badań autora niniejszego rozdziału wynika duża zmienność wartości tego wskaźnika. Zmiany te są następujące;