DSC06429

Konkrecie polimbtaliczne 141

Tab. 5.6. Korelacje i współczynniki koncentracji wybranych metali w konkrecjach i osadach

Pierwiastek	Korelacja	Koncentracje w wyniku procesów sedymentacyjnych		Koncentracje w konkrecjach w wyniku procesów diagenetycznych
		w osadach płytkomorskich	w osadach pelagicznych	w stosunku do osadów pelagicznych	w stosunku do osadów płytkomorskich
Mn	z Mn	1	8	32	256
Mo		1	46	8,78	404
Ni		1	6	20,7	124
Cu		'l	8,3	10,5	87,1
Zn		1	2	3,5	7,0
Fe	z Fe	1	1,7	2,1	2,45
Co		1	7	27,3	191
Pb		1	5,5	11,0	60,5
Sr		1	1	4,3	4,3
Ti		1	1	1,43	1,43

Źródło: Strachów. 1986.

nymi konkrecjami morskimi wskazuje, że istotny wpływ na formowanie konkrecji morskich mają procesy sedymentacyjne. Rudy oligoceńskie, w stosunku do konkrecji, wykazują wyraźne zubożenie w Fe (rys. 5.5). Z kolei porównanie składu konkrecji oceanicznych z typem rud wulkaniczno--osadowych wskazuje, że konkrecje oceaniczne odznaczają się wyraźnie wyższą zawartością Co, Ni, Cu, zaś w rudach wulkaniczno-osadowych wyższa jest zawartość Zn i Cr (rys. 5.6). Rudy te różnią się zarówno od konkrecji oceanicznych, jak też od rud dolnooligoceóskich. Niższe zawartości tych metali w rudach wulkaniczno-osadowych związane są, zdaniem Strachowa [1986], z reżimem temperaturowym ekshalacji wulkanicznych. Z kolei z porównania konkrecji oceanicznych z rudami hydrotermalnymi wynika wyraźnie niższa w tych rudach zawartość V, Co, Ni, Cu, Mo, Ga, przy porównywalnej zawartości Pb (rys. 5.7).

Rozpatrując współczynniki korelacji przyjęto, że pozytywną korelację wykazują metale o wartościach powyżej 0,4; średnią i słabą przy wartościach 0,4—0,15, zaś niewiarygodną poniżej 0,15. Ze składników występujących w rudach oligoceńskich i konkrecjach oceanicznych z Mn związane są Ni, Cu, Mo, Zn, a Pb i Co oraz V i Cr korelują z Fe. Na tej podstawie można wyróżnić dwie grupy paragenetyczne: manganową z Ni, Cu, Mo, Zn i żelazową z Co i Pb (rys. 5.8).

Interesujący jest fakt, że w konkrecjach oceanicznych zaznacza się silnie wyrażona korelacja ujemna między Fe i Mn (-0,51), podczas gdy

w osadach jest ona dodatnia (+0,42 do +0,52). W rudach oligoceńskich korelacja Fe-Mn jest także ujemna (od -0,22 do -0,48).

Niskie współczynniki korelacji pierwiastków śladowych w konkrecjach związane są z różnorodnością form ich występowania, tj.:

—    obecnością autigenicznych minerałów manganu i żelaza;

—    obecnością minerałów ilastych;

—    koloidalnych kompleksów mineralnych.

Największe znaczenie ma grupa związana

z Mn, minerałami ilastymi i kompleksem koloidalnym. Sedymentacyjno-diagenetyczny mechanizm formowania oceanicznych konkrecji poli-metalicznych związany jest z akumulacją Mn, Fe oraz diagenetyczną mobilizacją w osadach pierwiastków śladowych. Procesy formowania konkrecji oceanicznych są bardzo powolne i nie tak silnie determinowane obecnością materii organicznej, jak w przypadku powstawania konkrecji morskich (Morze Barentsa, Morze Karskie, Morze Bałtyckie), lecz nieorganicznymi procesami ko-loidalno-chemicznymi, na co wskazuje ich forma, struktura i tekstura. Z osadów, w wyniku procesów dyfuzji, przechodzą do wód porowych i przy-dennych nie tylko wodorotlenki Mn i Fe, ale również pierwiastki rzadkie. Wartości stosunku średniej zawartości każdego z pierwiastków w konkrecjach do średniej jego zawartości w osadach wyraża współczynnik koncentracji. Według wielkości tego współczynnika składniki tworzą przykładowo w konkrecjach Pacyfiku następujący