DSCF0036

Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna ■ Rozdział 5

r

v:

rodzaj korelacji w największym stopniu sprzyja zmienności międzyosobniczej w populacji (Carcy, 2003).

Interakcja genotypu i środowiska z kolei odnosi się do specyficznego wpływu środowiskowego na jednostki o zróżnicowanych genotypach. Może być również określona jako odmienne przejawianie się genotypu w obserwowalnych charakterystykach jednostki w różnych warunkach środowiskowych (King, Stansfield i Mulligan, 2006). Koncepcja interakcji zakłada, że środowisko optymalne dla ludzi z określonym wyposażeniem genetycznym może nie być optymalne dla osób i odmiennym genotypem. Przykładem interakcji genotypu i środowiska może być różna podatność na stres osób mniej i bardziej odpornych emocjonalnie (charakterystyka uwarunkowana genetycznie), funkcjonujących w trudnej sytuacji.

5.2.2. Genetyka zachowania człowieka

Genetyka zachowania jest dyscypliną naukową zajmującą się badaniem przyczyn zmienności populacji i ustalaniem, w jakim stopniu czynniki genetyczne i środowiskowe wpływają na różnice indywidualne w danej populacji. Udział obu tych czynników w zmienności obserwowalnych charakterystyk jednostek, to znaczy ich fenotypów, szacuje się metodami statystycznymi i dlatego genetyka zachowania jest określana jako genetyka ilościowa. Używane przez genetyków zachowania metody badawcze, takie jak metoda bliźniąt czy metoda adopcyjna, a w wypadku zwierząt - chów wsobny i badania selekcyjne, pozwalają na dokonanie takich oszacowań. Warto podkreślić, że współczesna genetyka zachowania reprezentuje podejście badawcze na wskroś interdyscyplinarne. Zależnie od przedmiotu i celu badań skupia nie tylko psychologów zajmujących się różnicami indywidualnymi, lecz także psychologów ewolucyjnych i specjalistów w dziedzinie rozwoju człowieka, a ponadto genetyków molekularnych, etologów, psychiatrów, psychofarmakologów, staty-styków i w coraz większym stopniu informatyków.

Tradycje badawcze genetyki zachowania sięgają drugiej połowy XIX wieku. Postacią, która wywarła decydują wpływ na rozwój tej dyscypliny nauki, był sir Francis Galton (1822-1911), angielski przyrodnik, antropolog i lekarz uważany za pioniera genetyki zachowania. Istotną rolę odegrał także Grzegorz Mendel (1822-1884),

309

Francis Galton był człowiekiem o wielu pasjach. Uczestniczył między innymi w wielu wyprawach eksploracyjnych po Afryce, a raporty z tych podróży przyniosły mu członkostwo w Royal Geographic Society. Wynalazł mapę pogody i stworzył teorię antycykl-onów. Odkrył, że odciski palców są zapisem indywidualnych cech człowieka i przekonał Scotland Yard do badania konfiguracji linii papilarnych jako jednej z metod identyfikowania przestępców. Pod wpływem swojego kuzyna, Karola Darwina, odkrył, że jego prawdziwą pasją jest badanie ludzkich możliwości. Koncentrował się na dwóch źródłach różnic pomiędzy ludźmi, jakimi są dziedziczność i środowisko. Dzięki swoim badaniom nad dziedziczeniem geniuszu jest nazywany ojcem genetyki zachowania. Uważał, że talent, charakter i intelekt są dziedziczone od przodków, tak samo jak brak któregokolwiek z tych atrybutów. Na potrzeby badań nad możliwością doskonalenia cech dziedzicznych człowieka jako gatunku w 1883 roku ukuł nowe słowo „eugenika" (gr. eugenes „dobrze urodzony”).

Był także prekursorem w dziedzinie zastosowania metod statystycznych w badaniach biologicznych oraz w dziedzinie badań naukowych nad inteligencją.

i Ważniejsze dzieła:

Hereditary Genius: An Inguiry into its Laws and Con-sequences (1869)

lnquiries into Humań faculty and its Development (1883)

Natura! Inheritance (1889)

Opracowanie: Agnieszka Jasińska uznawany za twórcę teoretycznych podstaw współczesnej genetyki, a przede wszystkim autor hipotez odnoszących się do prawidłowości w mechanizmach dziedziczenia, potwierdzonych przez współczesnych badaczy (Berg i Singer, 1997).

W badaniach nad zmiennością organizmów w każdej populacji można wyróżnić dwa podejścia, związane z genetyką molekularną i genetyką ilościową. Genetyka molekularna stanowi część genetyki zajmującą się badaniem struktury i funkcjonowania genów na poziomie DNA (molekularnym). Genetyka ilościowa z kolei, opierając się głównie na metodach statystycznych, zajmuje się szacowaniem (ilościowym określeniem) wkładu czynników genetycznych i środowiskowych do zmienności genotypowej w danej populacji.

® Definicje

Genetyka zachowania jest dyscypliną naukową zajmującą się badaniem przyczyn zmienności populacji i ustalaniem. w jakim stopniu czynniki genetyczne i środowiskowe wpływają na różnice indywidualne w danej populacji.