DSCF0049 (2)

331

Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna ■ Rozdział 5

społecznego zachowania. Autoi	zy badali	dużą grupę	ró
dżin bliźniąt w wieku od 6 do	18 lat, interesując się		ża-
równo symptomami zachowań;	antyspołe	cznych u dz	ieci.
jak i przejawami złego funkcjoi	iowania t	'odzin. Okazało
się, że włączenie do analizy dan'	ych o dysl	funkcjonaln	ości
rodzin obniża odziedziczaltioś<	f zachow	ań antyspołi	ccz-
nych z 0,77 do 0,00. Wzrasta n	atomiast i	udział środc	łwi-
ska wspólnego (od 0,03 do 0,30	) > specyfi	cznego (od i	0,20
do 0,70). Wyniki te potwierdź:	yą udział	czynników	ge—
netycznych w zmienności zacl	iowań ar	ityspołeczn’	ych.
a zarazem wskazują na związe	k złego f	unkcjonow	ania
rodziny z tymi zachowaniami u	dzieci i n	iłodzieży. N	4of-
fitt (2005) przytacza wyniki mi	etaanaliz	wskazujące	\ że

octowych: trzy-, pięcio-, siedmio-, dziesięcio- i dwuna-_<t0Utków. Proporcja udziału czynników genetycznych _vzmienności badanej charakterystyki (lęk/depresja) wysila od 0,76 (u trzylatków) do 0,48 (u dwunastolatku-). wykazując wyraźną tendecję do obniżania się wraz ciekiem dziecka. Tymczasem udział czynników środowiskowych, zarówno środowiska wspólnego (nieobec-„vutrzy- i siedmiolatków),jak i specyficznego, odwrotnie „ _zwiększal się wraz z wiekiem dzieci. We wcześniej-_szyni badaniu Lichtenstein i Annas (2000), zajmując się specyficznymi fobiami u dzieci w wieku 8-9 lat, takimi jak tobie dotyczące zwierząt, sytuacji czy urazów, wykazali. że ich odziedziczalność wynosiła 0,28 dla fobii związanych z urazem, 0,50 dla fobii sytuacyjnych i 0,58 dla fobii dotyczącej zwierząt. Udział wspólnego środowiska wynosił dla fobii sytuacyjnych 0,22, a dla związanych : z urazem 0,60 (w wypadku fobii dotyczącej zwierząt udział tego czynnika okazał się niestotny). Z kolei udział specyficznego środowiska był największy w wypadku fobii dotyczących zwierząt (0,42), następnie fobii sytuacyj-nych (0,28) i najmniejszy w wypadku fobii związanych j z urazem (0,12). Z kolei Eley i współpracownicy (2003) wykazali, że różne zachowania związane z lękiem u dzie-: ei czteroletnich, takie jak strach., meśmiałość/zahamowa-nie, zachowania obsesyjno—kompułsyjne, lęk separacyjny czydystres, mają odziedziczalność od 0,39 (lęk separacyjny) do 0,76 (nieśmiałość/zahamowanie). Udział wspólnego środowiska stwierdzono tylko w zmienności dystre-su (0,14), strachu (0,18) i lęku separacyjnego (0,36). i Natomiast udział specyficznego środowiska był najwięk-I szy w zmienności dystresu (0,43), a najmniejszy w wa-j nancjinieśmiałości/zahamowania (0,24).

5.4.4. Zachowania antyspołeczne

Ta grupa zachowań, jak się wydaje, stanowi szczególny obszar zainteresowań genetyków zachowania ze względu naspołeczne znaczenie problematyki badawczej. Uważa się bowiem, że ujawniające się we wczesnym dzieciństwie zachowania antyspołeczne (przestępcze czy agresywne) 4 dobrym prognostykiem dla późniejszych zachowań osób dorosłych. Wynika stąd potrzeba poznania etiologii zachowań antyspołecznych, a przede wszystkim ich uwałowania genetycznego i środowiskowego.

W jednym z wcześniejszych badań przeprowadzonych na grupie osób dorosłych w wieku 33 lat (Krueger, Hicks i McGue, 2001) wykazano, że odziedziczalność zachowań antyspołecznych wynosi 0,52, udział specyficznego środowiska zaś 0,48, podczas gdy badany w tej łej pracy altruizm okazał się uwarunkowany tylko środowiskowo: udział wspólnego środowiska wynosił “35, a specyficznego 0,65.

Arseneault i współpracownicy (2003) przeprowadzili badanie genetycznego ryzyka zachowań antyspołecznych u pięcioletnich bliźniąt, których zachowania oceniane były przez matki, nauczycieli, osoby dokonujące obserwacji dziecka w jego domu oraz przez same dzieci za pomocą specjalnie skonstruowanego wywiadu. Zależnie od źródła informacji o zachowaniach antyspołecznych ich odziedziczalność wahała się od 0,42 do 0,76. Udział specyficznego środowiska wynosił od 0,24 do 0,58 (wpływ wspólnego środowiska okazał się nieistotny). Analiza przeprowadzona na wspólnych danych pochodzących ze wszystkich źródeł informacji wykazała, że odziedziczalność zachowań antyspołecznych u dzieci wynosi 0,82, a udział specyficznego środowiska 0,18 (wpływ wspólnego środowiska ponownie okazał się nieistotny).

Button, Scourfield, Martin, Purcell i McGuffin (2005) dowiedli, że czynniki środowiskowe mogą wchodzić w interakcję z genami w kształtowaniu przejawów anty-

czynniki genetyczne wyjaśniają od 40 do 50% zmienności zachowań antyspołecznych, a wspólne środowisko od 15 do 20% ich wariancji. Spośród czynników związanych ze środowiskiem rodzinnym istotne znaczenie dla przyszłych zachowań antyspołecznych może mieć częstość wyrażania negatywnych emocji wobec dziecka przez jego matkę, co wykazali Caspi i jego współpracownicy (2004). Autorzy badali dużą grupę pięcioletnich bliźniąt monozygotycznych, oceniając, które dziecko w parze doświadczało więcej przejawów negatywnych emocji od swojej matki, a które więcej ciepła. Okazało się, że dzieci, które otrzymywały mniej ciepła, a więcej emocji negatywnych od matki, przejawiały też więcej zachowań antyspołecznych w porównaniu zc swoim rodzeństwem doświadczającym mniej negatywnych emocji od matki.

Na podobny kierunek zależności wskazują też wyniki badań dzieci ośmioletnich w rodzinach adopcyjnych. Okazało się, że większa wzajemność w okazywaniu emocji, współpraca i współodpowiedzialność w kontaktach dziecka z matką wiążą się z niższym poziomem problemowego zachowania u dzieci (Deater-Deckard i Pe-trill, 2004).