DSCF0032

30!

Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna ■ Rozdział 5

|5.2. Darwinowskie korzenie psychologii

Karol Darwi (1809-188:

Rozwój psychologii ewolucyjnej i genetyki zachowania zaczyna się od wspólnych korzeni: teorii ewolucji biologicznej Darwina (1859). Poglądy na ewolucję biologiczną zawsze budziły duże emocje, a problemy ewolucji zachowania nie stanowią tu wyjątku. Rozpocząć więc należy od przypomnienia podstawowych stwierdzeń ojca nowoczesnego ewolucjonizmu (Darwin, 1859). Jego teorię można podsumować następująco:

(1)    Jednostki różnią się między sobą w obrębie gatunku pod względem morfologii, fizjologii i zachowania.

(2)    Część tej wariancji jest dziedziczona, ponieważ potomstwo wydaje się bardziej podobne do rodziców niż do innych osobników tego samego gatunku.

(3)    Organizmy mają zdolność ogromnej produkcji potomstwa. Populacje jednak nie zmieniają istotnie swojej liczebności. Konsekwencją jest konkurencja.

(4)    Wskutek konkurencji niektóre osobniki pozostawiają więcej potomstwa niż inne. Potomstwo z kolei dziedziczy częściowo charakterystyki swoich rodziców. Tak dokonuje się zmiana ewolucyjna na drodze doboru naturalnego.

(5)    Rezultatem selekcji jest powstanie osobników najlepiej przystosowanych do życia w środowisku naturalnym, to znaczy do unikania drapieżców, znajdowania pożywienia, partnera seksualnego oraz do prokreacji.

Zdumienie budzi dalekowzroczność spostrzeżeń Darwina, zwłaszcza gdy uświadomimy sobie, że nie mógł on znać podstaw genetyki. Za szczególnie ważny element Darwinowskiego myślenia o procesach ewolucyjnych należy uznać akcent, jaki Darwin położył na zjawisko różnic indywidualnych.

5.2.1. Zjawisko różnic Indywidualnych i jego źródła

Różnice indywidualne to zjawisko występujące powszechnie w każdej populacji, zarówno ludzkiej, jak i zwierzęcej, stanowiące przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych. Polega ono na tym, że jednostki należące do określonej populacji różnią się między sobą pod względem każdej porównywalnej charakterystyki psychicznej i fizycznej (zob. rozdział 9). Poza różnicami między osobniczymi (pomiędzy jednostkami), zwanymi także różnicami interindywidualnymi, występuje jeszcze

Karol Darwin rozpoczął studia medyczne w Edynburgu w 1825 roku. Po dwóch latach porzucił medycynę i przeniósł się na studia teologiczne na uniwersytecie w Cambridge, gdzie uczęszczał jednocześnie na wykłady geologii oraz botaniki. Po ukończeniu studiów teologicznych wziął udział (w charakterze przyrodnika) w podróży dookoła świata na okręcie ..Beagle". Doświadczenia i materiały, które zebrał w czasie pięcioletniej podróży, stały się podstawą jego dorobku naukowego. W 1859 roku wydał pracę O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, w której ogłosił swoją teorię ewolucji. Uważał, że kluczową rolę w przetrwania gatunków odgrywa adaptacja. Według niego zasada doboru naturalnego jest wynikiem walki o byt. Teoria mówi. że jednostki w obrębie gatunku różnią się od siebie pod względem morfologicznym i fizjologicznym. W wyniku selekcji powstają osobniki najlepiej przystosowane do życia w środowisku naturalnym. W 1871 roku w swojej książce O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym Darwin przedstawił materiały dowodzące zwierzęcego pochodzenia człowieka i jego bliskiego pokrewieństwa z małpami człekokształtnymi. Rok później w książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt ogłosił tezę o istnieniu uniwersalnych, ponadkulturowych wzorców ekspresji emocjonalnej.

** Ważniejsze dzieła:

O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym (1871)

O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego (1859)

O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt (1872)

O zmienności roślin i zwierząt w stanie udomowionym (1868)

Opracowanie: Agnieszka Jasińska

jeden rodzaj zróżnicowania, nazywany różnicami v wnątrzosobniczymi albo intraindywidualnymi, który u 4 nej jednostki związany jest ze zmiennością tych sam'¹ cech w czasie i z ich występowaniem w różnych zachcr niach z niejednakowym nasileniem (Strełau, 2001b).

Psychologowie badający zjawisko różnic indy w? alnych u ludzi skupiają swoją uwagę przede wszysr na względnie stałych różnicach międzyosobnici w zakresie zdolności: zarówno inteligencji, jak i uz nień, ale też na osobowości, w tym szczególnie na peramencic oraz na stylach poznawczych i stylach ci; nia. Zakres różnic indywidualnych ilustrowany kr